رودخانه سيمره در استان ايلام
رودخانه سِيمَره يكي از رود هاي باختر ايران است .
رود سيمره از سرشاخه‌ هاي مهم رودخانه كرخه است كه از بلندي ‌هاي برف ‌گير شمال غربي ايران سرچشمه گرفته و پس از گذر از هوليلان در محل پل كشكان به رودخانه كشكان پيوسته و رودخانه كرخه را بوجود مي‌ آورد .
رودخانه سيمره در بين رشته كوه ‌هاي زاگرس ، در ناحيه شمال غرب رودخانه " قره سو " در ناحيه شمال شرق حوضه آبريز رودخانه گاماسياب واقع است .
حوزه آبريز رود خانه سيمره يكي از مهمترين حوزه هاي آبريز در استان ايلام است . رودخانه سيكان در شش كيلومتري غرب دره شهر يكي از مهمترين سر شاخه اين حوزه آبريز مهم مي باشد كه توانسته بيشترين مصرف آب شرب و كشاورزي در شهرستان دره شهر را به خود اختصاص دهد .
سرشاخه هاي ديگر رودخانه سيمره :
مهمترين رودخانه هاي اين محدوده شامل دو رودخانه دينور و گاماسياب است .
1- رودخانه دينور : اين رودخانه از انشعاب چند رودخانه كه از كوه هاي مابين سنقر و دينور سر چشمه مي گيرند و در محلي به نام ميانراهان به هم پيوسته و رودخانه دينور يا به اصطلاح محلي آب دينور آب را تشكيل مي دهند ، حاصل شده است . اين رودخانه در مسير شمال به جنوب جريان يافته و در بيستون به رودخانه گاما سياب مي پيوندد .
2- رودخانه گاماسياب : اين رودخانه از سرابي به نام گاماسياب در نهاوند سرچشمه گرفته است و از اراضي آبادي چم سرخ در هفت كيلومتري جنوب گردنه بيد سرخ در جهت شرقي - غربي وارد استان كرمانشاه شده و پس از پيوستن آب صحنه ورود دينور و چندين رود و چشمه ديگر به آن و آبياري دشت صحنه و چم چمال جنوبي ، در بيستون به طرف جنوب منحرف شده و وارد بخش هرسين مي گردد . سرانجام با پيوستن رودخانه گاماسياب به رودخانه قره سو ، رودخانه سيمره را تشكيل مي دهد .
3- رودخانه گنجينه داراي طول سه هزار و ۱۰۰ متر از روستايي به همين نام در شهرستان دلفان سرچشمه مي گيرد و " باد آور " نيز به طول دو هزار و ۷۰۰ متر از روستاي " كفراج " اين شهرستان آغاز مي شود كه اين دو رودخانه در ضلع غربي شهر نورآباد به هم متصل شده و در نهايت به رودخانه " سيمره " مي ريزند .
رودخانه سيمره در طول مسير خود از ميان كوه هاي سر به فلك كشيده صخره هاي بلند و صعب العبور و دست نخورده و دشت و دره هاي پر پيچ و خم و طولاني مناظر طبيعي بكر و چشم انداز هاي زيبا و حيرت انگيز و طبيعت دلنوازي را بوجود آورده است .
جنگل هاي در هم تنيده و سر سبز ناحيه سيمره و درختان تنومند و بعضا سالخورده و چشمه سار هاي سرد و جوشان آن در كنار ده ها سراب رودخانه و آبشار و ... طبيعت زيبا و بكر و دلنوازي را در اين ناحيه تشكيل داده است . آب و هواي پاك و بي آلايش و طبيعت مصفاي سيمره روحيات و منش هاي خاصي را به ساكنين ان داده است كه در سلحشوري سخاوت جنگجويي مهمان نوازي و سلامت جسم و جان سرامد همگانند . روح و روان ساكنين اين منطقه با طبيعت كوهستاني و آزاد آن اجين گشته و انسان در سيمره با طبيعتي زيبا و آزاد رو به رو است . كه در گير و دار با آن زندگي پر شور و نشاطي را سير مي كند ...
سيستم آبي رودخانه سيمره به طول بيشتر از 450 كيلومتر و سد مخزني سيمره داراي آبريزي به مساحت 27886 كيلومتر مربع مي ‌باشد كه افزون بر 75% مساحت كل حوضه آبريز كرخه را به خود اختصاص داده است . حوضه آبريز رودخانه سيمره در مختصات جغرافيايي 46 درجه و 7 دقيقه تا 49 درجه و 10 دقيقه طول شرقي و 33 درجه و 1 دقيقه تا 35 درجه و صفر دقيقه عرض شمالي قرار گرفته است .

  

 



ا

ايلام و ايوان غرب، سال هاست ميزبان بنايي از دوران ساسانيان هستند كه نماد فداكاري و آرامش خواهي فرهاد براي شيرين لقب گرفته است. طاق سنگي زيبايي كه در شمال غربي استان قرار دارد و از شمال به گيلان غرب كرمانشاه، از جنوب به بخش چوار، از شرق به شيروان چرداول و از غرب به كشور عراق منتهي مي‌شود.

 

مردم محلي، منطقه قرارگيري طاق شيرين و فرهاد را با همين نام مي شناسند؛ يعني كوشك يا طاق شيرين و فرهاد كه طبق روايات شفاهي آنها بناي طاق در موقع گذر شيرين و فرهاد از اين منطقه جهت استراحت بنا شده و نقل است كه فرهاد در كمتر از يك نيم روز براي آسايش شيرين اين بنا را برپا كرد. به همين دليل اكثر مردم محل بخصوص ريش سفيدان اين بنا را با نام طاق شيرين مي‌خوانند.

 

طاق شيرين و فرهاد از نوع طاقهاي سنگي است كه اولين بار در سال 1379طي برنامه‌اي پژوهشي و مرمتي از زير خاك بيرون آمد. اساس اين بنا را طاقي سنگي با پلاني مربع شكل تشكيل مي دهد كه به دليل وجود يك اتاقك نيمه زير زميني در آن، به نام طاق خوانده مي شود.

 

اين بنا در پاي دامنه شرقي ارتفاعات صخره‌اي كه با سنگ هاي لاشه‌اي پوشيده شده قرار دارد كه به علت قرارگيري در مسير فرسايش صخره‌هاي متلاشي شده، هميشه ترس از مدفون شدن آن وجود داشته است. منطقه گرمسيري ايوان غرب هم اين بنا را در مسير كوچ عشايري قرار داده كه از آن به عنوان منطقه قشلاقي استفاده مي‌كنند.

جاذبه هاي طبيعي

استان ايلام يك منطقه كوهستاني است و به طور كلي چهره اصلي آن را ارتفاعات متعدد تشكيل مي دهد.

استان ايلام يك منطقه كوهستاني است و به طور كلي چهره اصلي آن را ارتفاعات متعدد تشكيل مي دهد. چشم انداز كوهستاني همراه با دره هاي جنگلي يكي از زيباترين چشم اندازهايطبيعي اين منطقه را تشكيل داده است . كبيركوه ، اهوران ، بانكول ، چمن گير، سامله ، سرخ خاني ، سركب ، شره زول ، شلم ، قلارنگ ، مانشيت ، ملينجه ،ديناركوه ، بهارآب ، بانهراز ، كاك و كوه هاي الله خدا ، بايه ، ‌تالوار ،جمالگير ، چپق باباخان ، ‌چكبور ، سفيد ، سم خر ، كته پيفك ، ملدشاده ،گنو ، بنهر ، دروند ، راوندي ، سرگچ ، ‌سرگچ كوه ، ‌مرزو ، هفت كلك درشهرستان دره شهر، كوه هاي باريك آب ، ‌برك كروي ، بته اش ، پشته گلاب ،‌تپه علي كشت ، ‌خرگهي ، دالپري ، ‌تنيلا ، كلاوندي ، كلويز ، كولونرمه ،گوتبه ، ممله در شهرستان دهلران و كوه هاي بلواند ، بليجان ، ‌چقال زردسياه كوه ، ‌زالو آب ، چنچر ، سرخ ، سه كورند ، ‌سياه ، سياه اردلان ، ‌يكشبه دكبيركوه : كبيركوه به مجموعه كوه هاي بلندي است كه خود قسمتي از رشتهكوه بزرگ زاگرس است گفته مي شود . اين رشته از ديوارهاي جنوبي درة رودخانةآب آفتاب و كنجان چم شهرستان مهران شروع شده و رو به رودخانة كرخه دردهستان الوار گرمسيري از شهرستان خرم آباد لرستان ادامه مي يابد . دامنههاي شمال و شمال شرقي آن به دره هاي رودخانه سيمره ، كرخه و دامنه هايجنوب و جنوب غربي آن به مرز ايران و عراق منتهي مي شود . دره كنجان چم تادرة رودخانه كرخه 175 كيلومتر و عرض آن در حد فاصل رودخانه سيمره يا كرخهتا مرز ايران و عراق بين 45 تا 80 كيلومتر است . اين كوهستان پهنه اي بهوسعت 9500 كيلومتر مربع را زير پوشش قرارداده است . اين رشته كوه از شاخههاي بسياري تشكيل يافته كه به سمت غرب و جنوب غربي از ارتفاع آن ها كاستهمي شود و بلند ترين آنها كه خط الرأس رشتة مزبور را تشكيل مي دهند در بخششرقي آن واقع شده اند . بلندترين اين كوه ها ، قله اي به نام كبيركوه استكه 2790 متر ارتفاع دارد و در 18 كيلومتري شرق روستاي اركواز واقع شده است. از اين رشته كه كوهستان وسيعي را تشكيل داده است رودخانه هاي فراوانيسرچشمه مي گيرند. و اكثراً به خاك عراق وارد مي شود و تعداد ديگريازرودخانه ها نيز به رودخانه سيمره و كرخه مي پيوندند . براي صعود بهبلندترين قله اين كوه مي توان از راه اتومبيل رو ايلام به دره شهر و ازطريق روستاي بهرام خاني و راه كولم به روستاي گوران و پس از طي گردنه پينهبه خط الرأس رشته مزبور دست يافت به طول 5/12 كيلومتر طي كرد تا به قلهرسيد.

اهوران : كوه اهوران در 83 كيلومتري شمال شرقي ايلام واقع شده است . ارتفاع اين كوه 2120 متراست. اين كوه از دره جزمان رود در غرب شروع شده وبه طول 24 كيلومتر رو به سوي جنوب شرقي كشيده مي شود و در آن جا به كوههاي كوليته و كازه تر مي پيوندد .

بانكول : كوه بانكول درناحيه مهراب ، در10 كيلومتري شمال ايلام شده است . ارتفاع اين كوه 2304 متر است . رودخانه هاي مورت ، كنگير و آب زنگان ازكوه بانكول سرچشمه مي گيرند . اين كوه نيمه جنگلي از شمال غربي به سويجنوب شرقي با طول 30 كيلومتر و با عرض متوسط شش كيلومتر كشيده شده و ازسوي جنوب شرقي به كوه مانشت متصل است . راه اتومبيل رو كرمانشاه به ايلاماز غرب آن مي گذرد .

چمن گير : كوه چمن گير درناحيه شيروان و در فاصله 22 كيلومتري جنوب شرقيايلام واقع شده است . ارتفاع كوه چمن گير 2578 متراست . اين كوه سرچشمهرودخانه هاي گراب و چرداول مي باشد . اين كوه از جنوب شرقي به كوه سيوان واز شمال غربي به كوه قلارنگ متصل مي شود و جزو رشته كبيركوه از كوهستانزاگرس بشمار مي آيد .

عامله : كوه سامله درناحيه زردلان درفاصله 84 كيلومتري شمال ايلام واقعشده است . ارتفاع اين كوه حدود 2150 متراست . رودخانة گشتاني از اين كوهسرچشمه مي گيرد .

سرخ خاني : كوه سرخ خاني درناحيه چرداول و در فاصله 33 كيلومتري شمال شرقيايلام واقع شده است . ارتفاع كوه سرخ خاني 2-30 متر مي باشد .

سركب : كوه سركب در ناحيه ميشخاص و در فاصله هشت كيلومتري جنوب شرقي ايلامواقع شده است . ارتفاع كوه سركب 2120 متراست و جزو رشته كبيركوه ازكوهستان زاگرس بشمار مي رود و رودخانه آب آفتاب از اين كوهستان سرچشمه ميگيرد .

شره زول : كوه شره زول در ناحيه چوار در 23 كيلومتري شمال غربي شهرستانايلام واقع شده است . ارتفاع اين كوه حدود 2050 متراست و به صورت رشتهنسبتاً طويلي به درازاي 41 و پهناي متوسط آن 15 كيلومتر از شمال غربي بهجنوب شرقي امتداد و گسترش يافته است . دهستان چوار در جنوب و دهستان هايسهراب و مركزي در دامنه هاي شمالي اين كوه جاي گرفته اند . بخش شمال غربيآن از جنگل هاي بلوط پوشيده شده است . رودخانه هاي كنگير ، گلال رود ،كزاب و مورت از اين كوه سرچشمه مي گيرند.

آثار تاريخي

سنگ نوشته آشوري گل گل ملكشاهي:

اين اثر در 8 كيلومتري شهر ملكشاهي شهرستان مهران و بر ديوار شرقي تنگه كوچكي كه روستاي گل گل در دهانه آن استقرار يافته قرار دارد . اين سنگ نوشته به خط ميخي به زبان آشوري ، بر روي نماي ديوار شرقي صخره اي بالاتر از روستاي گل گل ملكشاهي به ابعاد 90× 135 سانتي متر به شكل مستطيل به طور عمودي نقش شده و در وسط آن پادشاه آشوري به صورت برجسته با شمشير حمايل به ارتفاع 135 سانتي متر قرار دارد . تمامي سطح كتيبه پس از صاف نمودن سطح آن به عمق سه سانتي متر و برجسته نشان ، پيكر پادشاه با خطوط كنده كاري شده ميخي پوشانده شده است. سطرها به وسيله يك خط افقي كنده از هم ديگر متمايز گشته اند . ارتفاع نقش برجسته از سطح زمين 270 سانتي متر است . متن كتيبه از فتح ايلام و لرستان ( قلمرو كاسي‌ها) به وسيله آشوري‌ها حكايت مي كند . بخشي از كتيبه به شرح زير است : خدايان بزرگ از راه لطف در محفل خود مرا بر روي تخت شاهي پدرم گذاشتند و آنها تسلط بر روي زمين را به من واگذار كردند...

شهر تاريخي سيروان:

شهر تاريخي سيروان يكي ديگر از شهرهاي ساساني استان ايلام است كه در شهرستان شيروان چرداول قرار گرفته است. اين شهر مركز ايالت ماسبذان بوده كه آثار معماري و بناهاي آن كاملاْ مشهود است.  

دره شهر و شهر تاريخي سيمره:

شهر تاريخي سيمره يكي از شهرهاي تاريخي استان ايلام است كه در حاشيه غربي شهر دره شهر واقع شده است. طي ۹ فصل كاووش در اين شهر گچبريهاي منحصر به فردي از بناهاي اين شهر تاريخي بدست آمد كه در نوع خود بي نظرند. اين شهر مربوط به اواخر دوره ساساني و قرون اوليه اسلامي است و مركز ايالت مهرجانقذق يا مهرجانكدك بوده است.

شكوه معماري ساساني:

آتشكده سياهگل يكي از آثار دوره شكوهمند ساساني است كه در 25 كيلومتري شهرستان ايوان و در منطقه‌اي به همين نام در حاشيه جنوبي رودخانه پرآب گنگير قرار گرفته است.

اين اثر سالم‌ترين آتشكده شناسايي شده استان ايلام است كه در نوع خود بي‌نظير و از اهميت زيادي در مطالعات باستان‌شناسي برخوردار است. آتشكده داراي چهار پايه و يك سقف گنبدي و نيز در اطراف داراي راهروي جهت نيايش است كه متأسفانه در سالهاي اخير بر اثر عوامل طبيعي و انساني تخريب شده است و فقط آثاري از اين راهرو وجود دارد.

مصالح ساخت اين آتشكده تشكيل شده است از گچ نيم‌كوب و قلوه‌سنگهاي رودخانه‌اي.

با توجه به بررسي‌هاي باستان‌شناسي صورت گرفته در اطراف اين اثر، آثاري از بناها و معماري هم‌دوره با آتشكده مورد شناسايي قرار گرفت كه احتمال وجود شهر گمشده آريوحان (آريوجان) را در اين منطقه بيشتر مي‌كند.

شهر گمشده آريوحان (آريوجان) يكي از شهر‌هاي تاريخي استان ايلام است كه بر اساس شواهد و مدارك تاريخي و گفته سياحان و سفرنامه نويسان در ساحل رودخانه گنگير استقرار داشته كه وجود اين مجموعه آثار و ديگر شواهد باستان‌شناسي حكايت از وجود يك شهر تاريخي در اين منطقه دارد.

منطقه تفريحي توريستي كلم:

منطقه تفريحي ـ توريستي كلم با برخوداري از آب و هوايي بسيار متنوع و مناسب، آب فراوان و جنگلهاي سرسبز و زيبا با چشم اندازي كوهستاني به عنوان منطقه نمونه گردشگري شناخته شده است. اين منطقه در مسير جاده قديم ايلام ـ دره‌شهر قرار دارد.

 تنگه رؤيايي رازيانه:

 اين تنگه رويايي يكي از زيباترين پديده‌هاي زمين شناسي و جزء منحصر بفردترين جاذبه‌هاي گردشگري استان ايلام است كه در شمال شرق ايلام در كنار جاده ايلام ـ دره‌شهر قرار دارد. داخل اين تنگه رودخانه‌اي جاري است.

پشت قلعه آبدانان:

پشت قلعه در فاصله پنج كيلومتري در ناحيه جنوبي شهرستان آبدانان و در شمال غربي روستاي پشت قلا بر روي تپه‌اي بلند قرار دارد كه رودخانه دويرج از پاي آن مي‌گذرد. اين اثر يكي از آثار دوره ساساني است كه مصالح ساخت آن از قلوه سنگهاي رودخانه‌اي و گچ نيم‌كوب تشكيل شده است.

آثار به جا مانده از اين اثر ارزشمند شامل برجهاي نگهباني، بارو، شاه‌نشين، اتاق‌هاي مسكوني، پلكان و... است. باروي بيضوي شكل كه ارتفاع آن به سه متر مي‌رسد محوطه قلعه را در بر گرفته است. ديوارهاي بيروني و اصلي قلعه تقريبا سالم مانده است. اين ديوارها قلعه را به سه قسمت مجزا تقسيم مي‌كنند. در قسمت غربي قلعه، آثار برج ديده مي‌شود و سوراخي بر روي برج قسمت جنوبي قلعه است كه كاربري آن ديده‌باني است. بر باروها و ديوارهاي آن، برجهايي با فواصل تقريباً مساوي در اطراف دژ به صورت كنگره‌دار ساخته شده كه داراي اتاق‌هاي كوچك ديده‌باني و طاق‌هاي قوسي شكل است. در منتهي‌اليه قسمت جنوبي و جنوب شرقي دژ، شاهنشين قلعه و اتاق‌هاي مسكوني قرار دارند كه يك چهارم دژ را تشكيل مي‌دهند و مابقي محوطه قلعه است. اين قسمت داراي اتاق‌هايي با تاق‌هاي نيم‌دايره و تاقچه‌ها و طاقنماهايي است كه گاه قطر ديوار آن به يك متر مي‌رسد. اين قلعه جنبه نظامي داشته و دور تپه‌ها كانالي طبيعي قرار دارد كه مانند خندقي از دژ محافظت مي‌كند. در يك قسمت از اين خندق طبيعي رودخانه دويرج عبور مي‌كند.

 پل گاوميشان:

 پل گاوميشان يكي از آثار دوره ساساني است كه بر روي رودخانه خروشان سيمره در شهرستان دره شهر قرار دارد. با توجه به موقعيت استراتژيك منطقه پل در دوره هاي بعدي نيز مورد استفاده قرار گرفته و مورد مرمت و بازسازي واقع شده است. دهنه اين پل با بيش از ۵۰ متر عرض بزرگترين دهنه پل كشور است. طبيعت زيبا و چشم انداز رويايي اطراف اين پل باعث جذب گردشگران داخلي و خارجي شده است.

 سنگ نوشته تخت خان:

 سنگ نوشته تخت خان يا تخت خاتون بر سر راه ايلام به مهران در منطقه خوش آب و هواي بان‌روشان بر روي قطعه سنگي بزرگ نوشته شده است.

شكل سنگ نوشته يك متوازي الاضلاع در ابعاد 145×190 سانتي‌متر بوده كه ابتدا آنرا حدود دو سانتي‌متر به لحاظ فراهم نمودن يك سطح صاف و يكنواخت تراش داده و آنگاه با تراش دادن مجدد حروف و كلمات را برجسته نموده‌اند.

خط كتيبه نستعليق، و متن آن خلاصه اي از شجره نامه واليان و شرح برخي از خدمات عمراني غلامرضا خان والي است كه در سال 1325 هـ.ق دستور نوشتن آنرا داد.

اين اثر در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.

آتشكده ها و سنگ نوشته ها

آتشكده چهار طاقي

اين اثر در شهرستان دره شهر بر روي تپه بناي يك آتشكده به صورت چهار طاقي باقي مانده است اين بنا را در محل طاق مي گويند.اين بنا تماماً با قلوه سنگ و گچ ساخته شده است و مربوط به دوران ساساني است. 

آتشكده سياهگل ايوان

بناي آتشكده مربوط به دوره ساسانيان است كه در 15 كيلومتري جنوب غربي روستاي سرتنگ و در مسير رودخانه خروشان كنگير ايوان قرار دارد.اين بنا يكي از سالم ترين آتشكده هاي دوران قبل از اسلام در استان مي باشد.اين بنا روي چهار پايه ساخته شده  و داراي گنبدي يك جداره مي باشد.

سنگ نوشته قوچعلي

اين اثر بر نماي جنوبي صخره ي كوه انار و محلي موسوم به تنگ قوچعلي در شمال شهر ايلام قرار دارد . ارتفاع آن از سطح زمين حدود 5/4 متر بوده و دسترسي به آن مشكل مي باشد .
خط آن از نوع نستليق بوده و به مانند ساير كتيبه هاي غلامرضاخان والي علاوه بر رعايت زيبايي  حروف به لحاظ حداكثر استفاده از فضاي محدود در آن سطرها رعايت نگرديده و كلمات در يك فضاي كوچك جمع گرديده اند.

سنگ نوشته تخت خاتون ( تخت خان)

تخت خاتون يا تخت خان منطقه اي خوش آب و هوا در مسيرايلام به مهران و در منطقه ي عمومي صالح آباد است . اين مكان علاوه بر داشتن چشمه ي آب سرد و زلال به علت قرار داشتن در دامنه ي غربي كوه نخجير از نظر دسترسي به شكار انواع حيوانات وحشي و هِيزم درختان بلوط از شرايط و مزيتهاي بسيار مطلوبي براي استراحت و تفريحگاه واليان ايلام برخوردار بوده است
تداوم استقرار خان والي و همراهانش هر سال به مدت طولاني در اين مكان  تخت خاتون (كه به احتمال زياد به لحاظ تعلق خاطر زياد خان به يكي از همسرانش آنجا را " تخت خاتون " ناميد)  و بعدها به تخت خان تبديل شد , باعث گرديد كه غلامرضاخان والي از فرصت استفاده كرده و دستور به نگارش كتيبه ي بزرگ و به ياد ماندني خود در اين  مكان بنمايد .
ارزش واهميت اين سنگ نوشته علاوه برزيبايي خط و متن آن داراي اطلاعات فراواني است كه از گذشته ي والي و كارهاي عمراني وي دست مي دهد , چيزي كه در ساير كتيبه ها تنها اشاره اي گذرا به آنها شده است .
متن كتيبه بر روي قطعه سنگي بسيار بزرگ , حجيم و مكعبي شكل و بر نماي غربي آن در ارتفاع 5/2 متري قرار دارد . نماي عمومي سنگ نوشته يك متوازي الاضلاع در ابعاد 145 × 190 سانتي متر بوده كه ابتدا آن را حدود دو سانتي متر به لحاظ فراهم نمودن يك سطح صاف و يكنواخت تراش داده و آن گاه با تراش دادن مجدد حروف و كلمات را برجسته نموده اند .
خط كتيبه از نوع نستعليق و با گرايش به سوي نستعليق شكسته مي باشد كه از نظر نگارش و حكاكي يكي از زيباترين كتيبه ها در نوع خود به شمار مي رود.

عزاداري سنتي «چمر»

سرزمين ايلام با حوزه سياسي فعلي به واسطه همجواري با استانهاي همچون كرمانشاه،لرستان و خوزستان تنوعي از نژادها وگويشهاي ايراني را در خود جاي داده است مردماني كه در اين ديار مي زيسته اند به مانند ساير مناطق همجوار  داراي فرهنگي قوي وآيينهاي سنتي خاص خود بوده كه گاهي از همسايگان خويش به عاريت گرفته و به آن رنگ و بوي محلي داده اند آيين سنتي (چمر) يكي از اين رسوم محلي است كه عده اي را عقيده برآان است كه ابتدا از لرستان وارد ايلام شده ورنگ وبوي محلي (كردي) گرفته است اجراي مراسم اّييني (چمر) در بين جامعه عشايري غرب كشور از ريشه هاي اعتقادي و برخاسته از متن مفاهيم ارزشي اين قوم مايه مي گيرد كه براي تكريم و تجليل نمودن از فقدان شخصيتها، انسانهاي مصلح و خدا جو ، دلاور وشجاع ، متهور و مورد احترام اقشارمردم بر پا مي شود .

                 
 واژه چمر:

 در لغت نامه هاي مختلف در برابر واژه چمر تعابير و معاني گوناگوني بيان گرديده كه مجموعاً معاني مشترك و مشابهي را شامل مي شود در فرهنگ مردوخ  چمر به معناي دايره و حلقه و(چه مه ري) را دهل عزا ذكر نموده است در لغت نامه دهخدا چمر به معني آشكار و ظاهر و در فرهنگ عميد به معناي محيط و دايره و هر چيز دايره مانند ذكر شده است بطور كلي واژه چمر مي تواند از كلماتي مانند (چه مه ره))يعني (چشم به راه ) و منتظر كسي يا مسافري بودن و يا (چم وچمانن)به معناي خم و خم شدن (كنايه از پشت از غم دولا شدن )گرفته شده باشد.

تعريف چمر:

چمر نوعي مراسم ويژه سنتي و نمايش تصويري و عيني از آيين مرثيه اي و عزاداري محلي است كه مي توان آن را در  قلمرو تعزيه به شمار آورد در مقدمه مقاله  (مراسم چمر در ايلام ) نوشته آقايان فرخي و كيايي چنين آمده است كه : اين سوگ-آواز پيشينه اي كهن دارد , با اساطير آغاز دوره نوسنگي ارتباط مي يابد كه در ايران ، فينيقيه و اسكندريه اين مراسم را بعد از برداشت گندم يعني زمان خشكيدن گياهان انجام مي دادند.
مراسم چمر را به فاصله يك تا سه هفته بعد ازمرگ متوفي انجام مي دهند و سبب اين تاخير آن است كه صاحب عزا پيك هايي را به مناطق و اطراف مي فرستد تا از طوايف و تيره هاي كه با آنان ارتباط دارند براي شركت در اين مراسم دعوت به عمل آورند،براي انجام مراسم چمر احتياج به انجام يك سري كارهاي مقدماتي است كه مهمترين آنها عبارتند از:

تدارك برگزاري مراسم چمر:

در زماني كه جواني شجاع و يا فردي خوشنام دعوت حق را لبيك مي گويد عشيره و طايفه او به فكر انجام چمر مي افتند كه بعد از تصميم گيري،به جمع آوري ملزومات  آن مي پردازند كه به آن اصطلاحاً(خرج چمر) مي گويند.
 

تعيين و انتخاب چمرگاه:

 انتخاب جايگاه و محل برگزاري مراسم و تعيين (چمرگاه)به اعتبار و نقش عمده آن در ايجاد جاذبه و معرفي هر چه باشكوهتر صحنه مراسم ارتباط دارد به نحوي كه پس از خاتمه مراسم با بجاي گزاردن علايم تصويري تا ساليان دراز اين علايم ضامن و تداعي كننده خاطرات فرد متوفي است.

موعد و زمان برگزاري چمر:

پس از اتخاذ تصميمات لازم در برگزاي مراسم مراتب توسط افرادي كه اصطلاحاً(پيك) مي نامند به اطلاع طوايف و عشيره هاي دور و نزديك جهت حضور و شركت در مراسم چمر رسانيده مي شود.

نحوه حضور و مشاركت در مراسم چمر:

مدعوين به مراسم در گروهاي منظم با لباسهاي تيره و سنتي كه غالباً از ريش سفيدان و مردان و زنان ميانسال طوايف و تيره هاي دور و نزديك مي باشند به صحنه مراسم وارد مي شوندكه هر گروه حامل كمكهاي جنسي مرسوم و مخصوص به خود هستند اين كمكها بيشتر شامل مواد غذاي نظير برنج،گوسفند،روغن،قند و حتي در مواردي هيزم است كه در ليستي كه توسط طايفه صاحب مراسم گرفته مي شود اين كمكها ثبت مي گردد تا در فرصتهاي مقتضي متقابلاً جبران نمايند با انجام چنين رفتاري هزينه برگزاري  مراسم كه از يك حركت و روح تعاون نشات مي گيرد تنها به خانواده متوفي تحميل نخواهد شد با شروع مراسم مدعوين به شرحي كه خواهد آمد با استقبال مخصوص گروه استقبال كننده مواجه مي شوند كه اين استقبال به دو صورت انجام مي پذيرد.

الف -استقبال كنندگان گروه مردان:

اين گروه كه عمدتاً بزرگان قوم خانواده عزادار هستند با لباس محلي و تيره در حالتي كه روي پيشاني و شانه هاي خود را گل گرفته و نوارهايي پهن از سياه چادر را به شيوه حمايل بر تن دارند در مقابل افراد و بزرگان تازه وارد مدعو قرار گرفته و با تكرار كلمه(هي داد هي بيداد)به همديگر تسليت گفته و وارد شدگان نيز از يك ظرف گل كه در يك طشت يا تغاري آماده گرديده به شانه ها و پيشاني خود مي مالند تا مراتب همدردي خود را تجسمي عيني ببخشند استقبال كنندگان مدعوين را به درون سياه چادرهايي كه از قبل آماده شده جهت استراحت و صرف چاي و نهار هدايت مي كنند و پس از پذيرايي از  آنان بر حسب رعايت سن و مقام با اجازه خانواده متوفي توسط شخصي كه يك سيني با يك كارد به همراه دارد به نشانه احترام و پاسخ به عمل ابراز همدردي مدعوين به پاك نمودن گل هاي شانه ها و پيشاني آنها مي پردازند.

ب-استقبال كنندگان گروه زنان:

اين گروه كه از بستگان درجه يك خانواده عزادار هستند با سربندهاي تيره و لباسهاي مشكي و صورت خراشيده  و پيشاني و شانه هاي گل گرفته شده به نحوي كه چادر و عباي مشكي آنها بر روي شانه ها افتاده به استقبال زنان مدعو مي روند و با حركتهاي موزون هر دو دست كه  روي صورت، به صورت مماس فرود مي آيد و با گفتن عبارت(وي وي)واي واي صورت مي گيرد كه اين عبارت به طور ريز و تند و سريع تكرار مي شود سپس زنان مدعو را به جايگاه و يا محل استقرار گروه زنان (مويه خوان يا مور آر )مشايعت و همراهي مي نمايند..

اجراي مراسم چمر:

در مراحل اجرايي چمر از مجموعه اي از گروهاي مختلف تشكيل مي شود كه شامل گروه صف زنان،صف مردان،زنان مويه خوان،نوازندگان ساز و دهل و گروه شاعران محلي يا به ايشها(بهتر گوها يا رو كرها) است كه هر كدام به طور منظم و در جايگاه مخصوص خود قرار مي گيرد.. در روز موعود با بالا آمدن آفتاب و به نوا در آمدن سرنا و دهل در ميدان چمرگاه بستگان  و اقوام صاحب عزا دور هم جمع شده و در دو صف جداگانه زن و مرد ولي مرتبط به هم بر روي خطي دايره وار در چمرگاه صف مي بندند نخست مردان صف بسته و علمها و كتلها را در قسمتهاي مختلف صف جاي مي دهند سپس زنان در انتهاي صف مردان صف بسته و پارچه اي سياه راجلوي خود مي گيرند و سپس(به ايشها)و(رو كرها) در چند دسته چهار تا شش نفري و معمولاً در دسته هاي مختلف به همراه نوازندگان موسيقي كه آلاتشان دهل و سرنا است به سرودن شعرهاي في البداهه در رثاي متوفي پرداخته كه نوايشان با آهنگي خاص و بسيار غم انگيز خوانده مي شود همسرايان ضمن سرودن همزمان شعرشان به همراه نوازندگاه دهل و سرنا و به آرامي حول ميداني دايره شكل كه صفوف فشرده مردان و زنان ميهمان آن را احاطه كردند به حركت در مي آيند در وسط ميدان با تيرهاي چوبي كوتاه سكويي ايجاد مي كنند كه به (كتل)  معروف است كه البسه و تفنگ و قطار و عكس متوفي را بر روي آن نصب مي كنند اسب متوفي را نيز با پارچه تزئين و تفنگ صاحبش بر روي زين آن قرار مي دهند.سپس زنان جداي از مردان و در گوشه اي از ميدان صفوف فشرده اي را تشكيل مي دهند و  عده اي از زنان كه به (مور آرها) معروف هستند و صداي رسا و دل انگيز دارند به دور كتل حلقه زده و به صورت جمعي يا انفرادي اشعاري غم انگيز در رثاي متوفي مي سرايند در نزديكي ظهر از ميهمانان جهت صرف نهار در سياه چادرهاي كه قبلاً در يك يا دو رديف برپا شده اند دعوت به عمل مي آورند  غذاي چمر معمولاً چلو گوشت است كه در سيني هاي بزرگ و براي هر سه يا چهار نفر يك سيني گذاشته مي شود پيش از غروب آفتاب مردان و زنان گرد علم و كتلها جمع مي شوند و پس از شيون بسيار پيرمردان  قوم كتل خاص مرده را باز مي كنند ومراسم پايان مي يابد اگر مراسم چمر چند روز ادامه يابد هر غروب ميهمانان به خانه خود باز مي گردند اما در آخرين روز به ميهمانان شام مي دهند كه به اين شام(شاو شيم)يا(شاو شين) مي گويند .

در مجموع، مراسم چمر در استان ايلام داراي مفاهيم ارزشي و اعتقادي فراواني نظير:برابري،تعاون،اتحاد،نظم و تعادل و توازن است حركت صفوف مردان و زنان در كنار هم نشانه مساوات و برابري زنان ومردان  در عرصه زندگي است مراسم چمر مجموعه اي از ارزشهاي انساني و اسلامي است كه در قالب حركاتي عيني و ملموس  به تصوير كشيده مي شود تا از اين طريق از حقوق عرفي و شخصيت معنوي عزيزان از دست رفته و انسانهاي مصلح و خداي جوي تجليل شود  با اين اميد كه انشاءاله آثار اين مراسم با شكوه سنتي و اعتقادي منشاء خير و بركت براي انسانها در عرصه فعاليت زندگي و مبارزات اجتماعي گردد.

برگزاري جشن 

 در ميان ايلات و عشاير استان همچنان رسمهاي گذشته پابرجاست و مراسم ازدواج بر اساس رسومات برگزار مي شود.

شيريني‏خوراني

پس از اتمام مراسم خواستگاري و قبول هديه، در روزي معين زنان دو خانواده در منزل پدر دختر جمع مي‏شوند و خانواده پسر يك شال و يك انگشتر و تعدادي پوشاك از قبيل پيراهن، كفش، سربند، گلبندي و مقداري شيريني، قند، روغن، برنج براي خانواده دختر مي‏برند. از اين روز تا هر زمان كه مراسم عروسي انجام شود، داماد موظف است به اولياي دختر از حيث درو و خرمن‏برداري و در مواقعي كه مهماني براي آنان مي‏رسد خدمت و كمك نمايد و همچنين تمام هزينه و مخارج زندگي دختر به عهده خانواده پسر مي‏باشد.

 دستگيراني

معمولاً دو سه روز قبل از اين مراسم خانواده داماد مقدار كافي قند، چاي، برنج و چند تايي گوسفند (بسته به تعداد ميهمانان) و ساير مواد غذايي به منزل پدر عروس مي‏فرستد و براي روز معين افراد و وابستگان دو خانواده را براي صرف ناهار دعوت مي‏كنند. براي برگزاري اين ناهار سعي مي‏شود كه وسايل ساز و دهل روبه‏راه باشد و پايكوبي از برنامه‏هاي اصلي و قطعي اين مراسم است و پس از چند ساعتي كه ناهار صرف شد، بزرگان خانواده با بحث و تبادل نظر ميزان شيربها و شيريني و نوع زينت‏آلاتي را كه بايد به عروس هديه كرد تعيين مي‏نمايند.

دامادچرانه

پس از اتمام مراسم دستگيراني داماد به خانه عروس دعوت مي‏شود. معمولاً برادر عروس داماد را تا منزل همراهي مي‏كند و مرسوم است كه داماد مبلغي پول به عنوان هديه به خانواده دختر مي‏دهد و باز هم رسم است كه در موقع عزيمت داماد از خانه عروس، مبلغي بيش از مبلغ تأديه شده به وسيله داماد از طرف خانواده عروس به داماد هديه مي‏شود.

عقد

روز عقد چند نفر از خانواده داماد به خانه عروس مي‏روند و پس از اخذ شناسنامه دختر، همراه با يك يا دو وكيل از خانواده دختر به محضر و يا محل روحاني منطقه مي‏روند و پس از جاري كردن خطبه عقد، دفاتر به امضاي افراد ذي‏ربط مي‏رسد.

عروسي

براي انجام عروسي پس از كسب اجازه پدر دختر، افراد خانواده طرفين براي شركت در جشن عروسي دعوت مي‏شوند. دعوت‏شدگان سوار بر اسب و قاطر و استر با جلال و شكوه خاصي ضمن شادي و سرور و ترتيب دادن مسابقه اسب‏دواني، به منزل دختر مي‏روند و اندكي در منزل توقف مي‏نمايند. در اين موقع زنان خانواده، دختر را براي حركت آماده مي‏نمايند. عروس را بر مادياني سوار مي‏كنند و با شكوه و شادي و در ميان هلهله و خواندن آوازهاي محلي و ساز و دهل او را به منزل داماد مي‏برند.

در جلو در منزل فرش يا پارچه‏اي پهن مي‏كنند و در كنار اين فرش داماد يا برادر داماد ايستاده است. به محض ورود كاروان عروس يكي از آنان عروس را از بالاي ماديان پايين مي‏آورد و گوسفندي جلوي پاي عروس قرباني مي‏كند.

پس از صرف شام و انجام مراسم مقدماتي پدر داماد يا بزرگ خانواده داماد، دست داماد را مي‏گيرد و او را به اطاق عروس مي‏برد و دست آنان را در دست يكديگر مي‏گذارد. آنگاه مرسوم مي‏باشد كه داماد مبلغي به عنوان «راه‏شرمانه = روسرمانه» به دختر هديه مي‏كند.

موقعيت گردشگري

 استان ايلام را بدون ترديد بايد در رديف استانهاي چهار فصل ايران دانست . زيرا در هر فصل سال جلوه اي بديع از ديگر فصل ها را مي توان درآن مشاهده كرد

استان ايلام را بدون ترديد بايد در رديف  استانهاي  چهار فصل ايران دانست . زيرا در هر فصل سال جلوه اي بديع از ديگر فصل ها را مي توان درآن مشاهده كرد. زيبايي منحصر به فرد قلل برفگير و دشت هاي گسترده آن از جمله قابليتهاي ناشناخته طبيعي استان ايلام است .

استان ايلام  با گستره خود دنيايي از زيبايي و تنوع طبيعي را  پيش چشم گردشگران قرار مي دهد . شگفتيهاي طبيعت را مي توان در بلنداي گردنه قلاجه به عنوان نقطه انتهاي  استان كرمانشاه و ابتداي سرزمين ايلام تا انتهاي كوهستان  كبير كوه كه در جنوب غربي كشوردو منطقه پشتكوه و پيشكوه را تقسيم كرده ، مشاهده كرد كه همه جا به چشم مي آيد.

در چشم اندازهاي  استان ، تپه ماهور هاي سر سبز و ديواره هاي كوهستاني طويل و مرتفع بيشتر در معرض ديد قرار دارند ، اما جنگل هاي وسيع و عرصه هاي طبيعي با گونه هاي متنوع و زيباي گياهي و جانوري ، غار هاي آبي و رود خانه هاي  خروشان و بركه و آبگير هاي دل انگيز نيز در بستر طبيعت استان ايلام جاي دارند .

كوهستانهاي پر برف استان ، سرچشمه چند رود خانه خروشان هستند كه در ميان ارتفاعات راه خود را به سوي دشت هاي جنوب كشور آغاز مي كنند . از كوهستانهاي مشهور ايلام مي توان به مانشت ، قلارنگ ، شرازول ، اناران ، سيوان ، ميمك و...اشاره كرد.

شهر ايلام با تفريحگاههاي تجريان ،تنگ ارغوان، تنگ دالاهو، ششدار، پارك جغا سبز ، آبشار هاي سر طاف و چل آو نوازشگر روح  هر بيننده اي هستند.

در شهر ايوان ييلاق هاي  مصفا و غار طلسم و تفريحگاه خوران و درشهر دره شهر تنگ بهرام چوبين ، تنگ ماژين ، تفريحگاه كلم بده ، شهر دهلران با چشمه هاي آب گرم و قير طبيعي ، شهر مهران با دشتهاي زيبا ، آبدانان با  درياچه هاي دو گانه سياه گاو از نقاط مهم ديدني هستند .

 ايلام منطقه اي كوهستاني و جنگلي است و به سبب استفاده از جلگه هاي وسيع مانند :دهلران ، دشت عباس ، مهران ، محسن آباد ، صالح آباد و قسمتي ازچرداول ، دره شهر و دست سرسبز ايوان ، ضمن برخورداري از رود خانه هاي متعدد، داراي موقعيتي مناسب از لحاظ كشاورزي و دامپروري و يكي از قطبهاي مهم غرب كشور از نظر فرآورده هاي دامي و زراعي شناخته شده است .هم چنين وجود منابع غني نفت و گاز و نيز وجود منابع طبيعي ديگر بر اهميت استان افزوده است .

كوههاي زيبا و مرتفعي كه از شمال ايلام تا مهران و سپس تا جلگه خوزستان ادامه يافته موقعيت ويژه استراتژيكي مهمي به آن داده است .

تنوع آب و هوا ، نزولات فراوان ، ارتفاعات برفگير، چشمه ها، رود خانه ها و آبشارهاي متعدد ، طبيعت بكر و ناشناخته ، شكار گاههاي زيبا در مخمل سبز كوهستان ، جنگل هاي انبوه با درختان سر سبز بلوط و غار هاي سحر انگيز در دل كوههاي سر به آسمان افراشته ، زيبايي شگرف و جاذبه هاي بسياري به ويژه در فصل بهار و پاييز به اين سرزمين داده اند.

هم چنين وجود بناهاي تاريخي ، آثار باستاني ، زيارتگاهها ، اماكن مقدس مذهبي، و نيز مردمي خونگرم و مهمانواز ، دركنار جاذبه هاي طبيعي استان ، موجب جذب مشتاقان بسياري از مردم به ويژه در ايام نوروز ، به اين ديار دوست داشتني شده است.

بررسي گذشته تاريخي استان نشان دهنده ظهور تمدنهاي متعدد در اين ديار است كه حكايت از اهميت آن دارد . اين اهميت به دليل موقعيت خاص جغرافيايي و استراتژيكي از جمله هم مرزي با كشور عراق است و از  هزاره پنجم قبل از ميلاد مهمترين  خط ارتباطي  تمدن  جنوب غربي ايران از اين سرزمين مي گذشته است .و هم اكنون نيز بيشترين طول مرز را با كشور عراق دارد .

فرهنگ و هنر بومي ايلام

>> دين و مذهب

دين مجموع معتقدات وعاداتي است كه انسان را با قوه ما فوق يا خالق بشر مربوط مي نمايد و به معني ديگر دين عبارت است از نظام وبرنامه اي كه خداوند براي هدايت ورستگاري انسان به پيامبر خويش وحي كرده است .

تا پيش از پيروزي اعراب وسپاهيان اسلام برايران دين مردم ايلام نيز مانند بسياري از مناطق دگر كشور دين زرتشتي بود واهورا مزدا خداي خوبيها وروشنايي در برابر اهريمن خداي تاريكي وظلمت مورد ستايش قرار مي گرفت وعناصر ديگري نظير آب ، آتش وخاك عناصري مقدس به شمار مي رفتند واستفاده از آنها تابع آداب ومناسك خاص (بويژه در جشنها واعياد مذهبي ) بود.

با پيروزي مسلمين به تدريج دين اسلام به واسطه ي تعاليم مفيد ورهايي بخش انسانها وهمينطور شرايط سخت وسنگين حكومت هاي مستبد گذشته بر مردم ايران به سرعت مورد پذيرش مردم قرار گرفت و با وجود باقي ماندن عده اي بردين زرتشت دين اسلام در اكثريت قريب به اتفاق نواحي مختلف ايران نفوذو يا گسترش كامل يافت .

اختلافاتي كه بر سر جانشيني پيامبر اسلام ( ص) ومسئله خلافت در قرون اوليه اسلامي رخ داد موجب اختلاف آراء ودر نتيجه تشكيل فرقه هاي مذهبي متعدد در دوره هاي بعدي گرديد.

سرزمين ايلام بواسطه همجواري با سرزمينهاي عراق وقرار گرفتن در معرض اولين حملات مسلمانان وپاره اي از تبليغات ومروجين مذهب شعيه وهمينطور شرايط مساعد ديگر از دير باز خاستگاه مذهب شيعه اثني عشري بوده ودر حال حاضر بيش از 93/99 درصد جمعيت آنرا تشكيل مي دهد.

معرفي صنايع دستي استان ايلام

 استان ايلام فروزان از تمدن ديرپاي سرزمين ايلام باستاني است ؛ اين استان بخشي از عيلام بوده كه در حدود 3000 سال قبل از ميلاد بوجود آمده وتا سال 640 قبل از ميلاد به حيات اجتماعي خود ادامه داده است. ايلام كه در كتيبه هاي بابلي آلامتو يا آلام آمده است به قولي معني كوهستاني يا كشور طلوع آفتاب را مي دهد.