آرامگاه شاهزاده حسين جوپار : : شهزاده جوپار يكي از بقاع متبركه بخش جوپار از توابع كرمان است . بناي اين زيارتگاه به دوره صفويه مربوط است . اين بنا به شماره 529 به ثبت آثار تاريخي ايران درآمده است .

قلعه دختر ميانه در 2 كيلومتري جنوب پل دختر روي صخره سنگي كه به جاده كاروان رو مشرف است ، ساخته شده است .در ديوار قلعه 2 مدخل ساخته شده كه هركدام 3 متر بلندي دارد و در بالاي يكي از اين مدخل‌ ها كتيبه‌ اي روي سنگ نوشته شده است .اين قلعه از وسايل ايمني و آب انبار برخوردار است و در آن كليه تدابير لازم براي زندگي طولاني در داخل اين آن فراهم بوده است .
بعضي از مورخين ساختمان آن را به اردشير درازدست نسبت مي ‌دهند .
قلعه دختر به يكي از سرداران معروف بابك خرم دين به نام ساسان متعلق بود و روزگاري به نام قلعه ساسان معروف بوده است .
از بين قلعه ‌هاي دختر زيباي ايران ، تنها قلعه دختر ميانه غريب افتاده است و هيچ كس در صدد صيانت از آن نيست .
قلعه دختر يا آتشكده آناهيت ( ناهيد ) كه به قلعه كهنه نيز مشهور است ، بر فراز تپه ‌هاي مرتفع شرقي شهر كرمان قرار دارد و از دوران پيش از ورود اسلام به ايران به يادگار مانده‌است .
مصالح بكار رفته در اين قلعه تنها خشت خام و گل رس است . بقاياي قلعه دختر دورنماي گذشته دراز اين شهر و نام آن ( آتشكده آناهيتا ) يادآور پرستش آناهيتاي باستاني ، ايزدبانوي آب و باروري است .
قلعه اردشير ديگر قلعه باستاني اين شهر است

ارگ رايِن يكي از بزرگ ترين بناهاي خشتي جهان است . اين بناي تاريخي بزرگ با مساحتي بيش از بيست و دو هزار متر مربع ، دومين بناي خشتي بزرگ جهان بعد از ارگ بم است كه هر ساله ميزبان هزاران گردشگر داخلي و خارجي است .
ارگ راين در جنوب غربي شهر كنوني راين در استان كرمان ايران قرار دارد . اين بناي خشتي تا حدودي به ارگ تاريخي بم شبيه است و بر بالاي تپه‌اي قرار دارد .
قلعه راين يكي از مهم ترين آثار تاريخي كهن راين است و بر موجوديت راين قبل از اسلام مهر تأييد نهاد . گفته مي‌ شود قدمت آن به دوره ساسانيان بر مي ‌گردد . در تاريخ كرمان ، از قلعه راين در قرن اول ه .ق . نام برده شده است . قلعه‌ هايي با قدمت و سابقه بيشتر در اين محل وجود داشته كه بر اثر حوادث طبيعي از بين رفته اند .
پلان قلعه تقريباً مربع شكل و با چندين برج در اطراف مزين شده است . دور تا دور قلعه را حصاري در برگرفته كه ارتفاع آن بيش از ده متر است . تنها ورودي قلعه از جبهه شرقي است كه با سر در بزرگ و باشكوه به محوطه داخلي راه دارد .
عناصر قلعه عبارت ‌اند از بازار ، اصطبل ( تابستاني و زمستاني ) ، زورخانه ، خانه ‌هاي اعياني و محله عامه نشين . اين قلعه بخش عامه نشين و اعيان نشين دارد و فضا هاي معماري مورد نياز مردم مانند زورخانه ، مسجد و اصطبل در آن ديده مي‌ شود . مصالح كلي آن خشت خام است .
ارگ راين يك از دژ هاي فرمانروايي ميرزا حسين خان ( رايني )بوده كه در زمان نادر شاه افشار و پسر او محمد علي خان در زمان زنديه بوده است . اين ارگ پس از سرنگوني زنديه به دست آغا محمد خان قاجار جاي زندگي نوادگان ميرزا حسين خان نامي به مير حسيني بوده كه هنوز گروهي از انان در اين شهر و بيشترشان در شهر كرمان باشنده هستند . فرمان روايي پدر و پسر در اين ولايت نشان از رخنه و محبوبيت آنان در اين سرزمين دارد .تا انجا كه اين ارگ در بسيلري از منابع با نام ارگ ميرزا حسين خان ناميده شده است .
بعد از عبور از كوچه شرقي غربي به چهار سوي كوچك هشت ضلعي مي رسيم كه انتهاي راهروي آن به چهار ساختمان زيبا كه احتمالاً محل حاكم نشين بوده ختم مي شود . اين خانه ها به وسيله حصار و با برج هايي در اطراف محصور شده است . چنين به نظر مي رسد كه خانه هاي ياد شده در زمان قاجار ساخته شده باشند زيرا پلان و نقشه آن ها شبيه بناهاي اين دوره است .
قلعه ، عناصري چون بازار ، اصطبل ( تابستاني و زمستاني ) زورخانه و محل عامه نشين دارد . از قدمت و زمان بنيان اوليه قلعه اطلاع دقيقي در دست نيست و تاكنون هيچ شواهد و مداركي كه قدمت آن را دقيقاً مشخص كند به دست نيامده است و تا زماني كه تحقيقات علمي و كاوش هاي باستان شناسي انجام نپذيرد نمي توان تاريخ دقيقي براي آن منظور كرد .
اين قلعه را ميرزا حسين خان رايني ، جد سادات راين ساخته است . قلعه راين طي اعصار گذشته متأسفانه بر اثر عوامل طبيعي و انساني تخريب ، ويران و تاكنون بارها مرمت و تعمير شده است .

موقعيت جغرافيايي بم

شهرستان بم يكي از ده شهرستان استان كرمان است ، حدود تقسيمات كشوري آن از شمال به شهرستان كرمان و از شرق به شهرستان زاهدان و از جنوب به شهرستان‌هاي ايرانشهر و جيرفت و از غرب به بخش راين كه امروزه به شهرستان كرمان الحاق يافته منتهي مي‌گردد. براساس آخرين تقسيمات كشوري در سال 1374 هـ.ش ، شهرستان بم شامل 5 شهر ، 4 بخش ، و 13 دهستان و بيشتر از 998 آبادي مي‌باشد.شهرهاي شهرستان بم عبارتند از: بم، بروات، فهرج، ريگان و رستم آباد. و بخش هاي مركزي آن نيز شامل: فهرج و ريگان و نرماشير مي باشد. و همچنين 13 دهستان‌ آن به ترتيب عبارتند از : 1. حومه(خواجه عسگر) 2. كرك و نارتيچ، 3. دهبكري، 4. روداب شرقي، 5. روداب غربي (در بخش مركزي)، 6. پشت رود (در بخش نرماشير)، 7. عزيزآباد، 8. فهرج، 9. برج اكرم (در بخش فهرج)، 10. گنبكي ، 11. ريگان ، 12. چاهدگال ،13. گاوكان (در بخش ريگان).

اين شهرستان بين 57 درجه و 7 دقيقه تا 59 درجه و‌22 دقيقه طول شرقي از نصف‌النهار مبدأ و 28 درجه و 23 دقيقه تا 29 درجه و 52 دقيقه عرض شمالي از خط استوا قرار گرفته است . در گذشته كه قسمتي از بخش راين از آن منفك نگشته بود، مساحت اين شهرستان در حدود 19.480 كيلومتر مربع بوده ، ولي هم اكنون قريب 17.755كيلومتر مربع است.

حدود طبيعي آن از شمال به كوه‌هاي شرقي كرمان و چال تكاب و چاله ‌هامون شور گز و از شرق به شنزارهاي شورگز و چاله ريگان و از جنوب به خط الرأس كوه‌هاي شاهسواران و سلسله جبال بارز و كوه‌هزار و از غرب به دشت پايكوبي راين ختم مي‌گردد.

اين شهرستان كه ارتفاع آن از سطح دريا 1062 متر است از نظر ارتفاعات دو وضعيت متفاوت دارد:

يكي ناحيه كوهستاني كه ادامه رشته كوههاي مركزي ايران و مشهور به جبال بارز (اين كوهها چون سدي بين بم و جيرفت واقع شده اند و تنها راه عبور از آنها گردنه هايي چون گردنه معروف دهبكري است) و كوه هزار در جنوب غربي راين كه مرتفع ترين كوه اين  ناحيه است.

ديگري ناحيه پست كويري است كه مشتمل بر شنزار و نمكزار لوت و اطراف آن بوده و پست ترين نقطه آن با ارتفاع 330 متر از سطح دريا در حد بين شوره گز و فهرج واقع است، لذا بم از نظر آب و هوا به دو منطقه تقسيم مي شود:

1 - آب و هواي صحرايي: كه منطقه وسيع پَست كويري را در بر مي گيرد. بارندگي كم  و اختلاف درجه حرارت شب و روز زيادي دارد و فصول آن متغير است.

2 - آب و هواي كوهستاني: كه شامل نواحي راين و دهبكري است. در تابستان ييلاق اهالي شهرستان بم محسوب مي شود.

آثار تاريخي بم

بي گفتگو مهم‌ترين اثر تاريخي موجود در بم همان ارگ تاريخي است كه از آن چنان اهميتي برخوردار است كه ساير آثار ديگر را تحت الشعاع خود قرار داده است. با اين حال آثار مهم ديگري نيز خارج از حصار ارگواقعند كه هر كدام يادآور برگه‌اي از تاريخ و فرهنگ شهر هستند. مهم‌ترين اين آثار عبارتند از : قلعه كوهك كه به قلعه دختر نيز معروف است و ويرانه‌هاي آن در 5/1 كيلومتري ارگ تا قبل از زلزله پابرجا بود. تاكنون درباره آن كاوش‌هاي باستان شناسي كاملي صورت نگرفته است. بسياري آن را كهن‌تر از ارگ دانسته و به راحتي مي‌تواند در شمار پرستشگاههاي آناهيتا قرارگيرد.

تاريخچة بم

بم در قديم يكي از پنج كوره ايالات فارس بوده. بم در مسير جاده هايي كه جنوب شرقي ايران را با سيستان، افغانستان و بلوچستان مرتبط مي كند قرار دارد. به همين جهت اين شهر از دوره ساسانيان اهميت نظامي و بازرگاني زيادي داشته است. اين شهر در سال 1131 هجري قمري به تصرف محمود افغان درآمد، ولي به علت شورشي كه در قندهار روسي داد آنجا را رها كرده و عازم قندهار شد ولي بار ديگر در سال 1134 هجري قمري بر بم استيلا يافت و اين وضع تا سال 1143 كه نادر شاه افشار، اشرف افغان را شكست داد ادامه داشت. در همين شهر بود كه لطفعلي خان زند در سال 1209 هجري قمري توسط عوامل آغا محمدخان قاجار دستگير شد. شهر و قلعه باستاني بم يكي از يادگارهاي شگفت معماري فلات مركزي ايران مي باشد.

شهر بم يكي از كهن ترين مراكز شهر نشيني ايران بود. تپه هاي تاريخي ”بيدرون“ در 10 كيلومتري شمال و تل آتشي در دراستان در فاصله 30 كيلومتري شرق بم كه متعلق به هزاره هاي دوم تا چهارم قبل از ميلاد مسيح است گواه اين قدمت است. زندگي در بم  و اطراف آن از شش هزار سال قبل شكل گرفته و در دوراني از تاريخ در مكاني كه ” ارگ “  ناميده مي شد و در زلزله اخير ويران شد، به وجود آمده بود. بم بعلت قرار گرفتن در مسير يكي از مهمترين شاهراههاي بين المللي عهد باستان ” راه ادويه “ نام گرفته بود كه از شعب اصلي و مهم راه ابريشم محسوب مي شد. راه تجارت بين شرق و غرب كه اهميت استراتژيك مهمي داشت. صنعت ابريشم بافي به احتمال قوي از چين و از طريق جاده ادويه (از طريق هند) به بم رسيده بود. شهرهاي بزرگي مانند نرماشير، ريگان، دارزين و سنا در منطقه وجود داشته كه اين شهرها تا قرن ششم هجري از آباداني فراوان برخوردار بوده و در دوره هاي فترت بعدي از بين رفته اند. علاوه بر ارگ بم آثار باقيمانده از اين شهرها و قلعه هاي باستاني با عظمت ديگري مانند قلعه هاي پيرماه شاه (افضل آباد)، قلعه جمالي، دارستان، قلعه (قلعه شهيد)، قلعه نعيم آباد و آثار ديگري در منطقه مشاهده مي شود كه نشان از تمدن كهن و آباداني منطقه داشت.

شهر بم داراي دو بخش كاملا متمايز مي‌باشد، يكي شهر قديم آن است كه از آن به نام ارگ بم ياد مي‌شود و وجود اين بخش بر ارزش و اعتبار بم افزوده است و بخش ديگر آن شهر جديد بم تلقي مي‌گردد، كه اين بخش ضمن فراگرفتن محدوده ربض شهر قديم، ‌قصبه‌هاي قديمي را به هم متصل ساخته است و مجموعاً حدود چهل محله قديمي را در خود جاي داده كه بعضي از اين محلات ريشه در دوران گذشته و تاريخي بم دارند.

شهر قديم بم كه قسمتي از آن روي كوه واقع شده، به صراحت نمي‌توان تاريخ دقيقي را براي آغاز آن مشخص كرد و هيچ منبع مستند تاريخي،‌ زمان ساخت آن را تعيين نكرده؛ ولي آنچه مسلم است، اين است كه بنيان آن قبل از دوران اسلامي طرح ريزي شده و به صورت شهري مهم و پر رونق در پهنه ايران نمودار شدهاست.

شهر امروز بم از دوران قاجار با تخليه تدريجي ارگ از ساكنين شكل گرفت و به موازات آن كالبد ارگ رو به ويراني نهاد. اين روند تا زمان پهلوي اول تا بدانجا ادامه يافت كه ارگ قديمي، يكپارچه از ساكنين تهي گشت و شايد تنها گروههاي گريزان از جامعه آن را مأمن خود يافتند.

اهميت مكاني بم

بم بر سر راه هندوستان، خراسان، فارس و بنادر هرمز قرار دارد. به روايت ساده‌تر مكان برخورد دو جاده بزرگ بازرگاني مشرق زمين يعني، جاده ابريشم و جاده ادويه بوده است. رونق بافندگي و حجم قابل توجه محصولات كشاورزي، جايگاه ارزنده‌اي را براي اين شهر در بازرگاني جهان اسلام تعريف نموده است. گزارش‌هاي مقدسي و ابن حوقل درباره بافندگي در بم و به ويژه تاكيد بر صادرات آن گواهي محكمي در پيوند بازار بم با بازارهاي جهاني است.

تاريخچه شهرستان بم

شهر بم‌ از تهران ۱۲۸۳ كيلومتر فاصله‌ دارد و در دشت‌ وسيعي‌ بين‌ دو رشته‌ جبال‌ بارز و كبودي‌ قرار گرفته‌است‌. آب‌ و هواي‌ آن‌ در سمت‌ جلگه‌اي‌ گرم‌ و در نواحي‌ كوهستاني‌ معتدل‌ است‌. تاريخ‌ قديمي‌ اين‌ شهر با تاريخ‌ شهر قديمي ارگ بم كه‌ بزرگترين‌ شهر خشتي‌ جهان‌ است‌، درآميخته‌ است‌. ارگ تاريخي شهر بم، اين بزرگترين بناي خشتي جهان، صنعت گردشگري استان را پر رونق نموده كما اينكه در سال گذشته حدود 30.000 گردشگر خارجي به شوق ديدار اين اسطوره تمدن بشري لااقل يك شب را در اين استان بيتوته كرده اند. خرماي لذيذ و دلچسب بم سالهاست كه طعم شيرينش را بر ذائقة دنيا بر جاي گذاشته و جهاني از مركبات بي مثالش حظ برده است. هنوز هم كشتزارها و باغستانهاي اين شهر، عطش خود را با آب قنات يا كاريز- شيوه آبياري سنتي درايران - فرو مي نشانند.