غار پرو در استان كرمانشاه
غار پراو در كوه پراو واقع در شمال شرقي كرمانشاه واقع است . غار پرو يا  پراو در كوه پراو از سلسله جبال زاگرس در شمال شهرستان كرمانشاه واقع شده است . دهانه غار در ارتفاع حدود سه هزار متري و در نزديكي پناهگاه « شيخعلي خان » در زير قله 3357 متري پراو قرار دارد . اين غار كه به صورت غار چاهي است با بيش از 750 متر عمق يكي از سخت ترين غار هاي جهان محسوب مي شود كه تاكنون غارنوردان زيادي را به خود جذب كرده است . سختي اين غار به حدي است كه غارنوردان انگليسي كه براي اولين بار در سال 1350 اين غار را كشف كردند به آن درجه سختي دي 5 دادند .
 اين ناحيه به علت بافت آهكي و بارندگي شديد جايگاه غار هاي ناشناخته فراوان دارد . غار پراو بزرگترين غار آهكي دنيا مي‌ باشد و ساختمان آن مطلقاً آهكي است . نتايج بررسي‌ هاي انجام گرفته نشان مي ‌دهد كه اين غار به دوران سوم زمين ‌شناسي مربوط است .  اين غار يكي از سخت ‌ترين غار هاي جهان است كه 26 حلقه چاه به عمق ‌هاي مختلف 5 تا 42 متر دارد . دهانه غار به صورت سوراخي نسبتاً كوچك است كه با شيب تقريباً 30 درجه شروع مي‌ شود و به فضا هاي بزرگ و كوچك و شعب متعدد و سنگ ‌هاي عظيم كه در بين هر كدام از آن‌ ها حفره‌ ها و پرتگاه ‌هايي به وجود آمده ، منتهي مي‌ شود . در آذر ماه ابتداي غار به وسيله ( چكيده ) و ( چكنده ) هاي يخي پوشيده مي ‌شود و زيبايي خاصي به آن مي ‌بخشد .

گور دخمه اسحاق ‌وند در استان كرمانشاه كرمانشاه گور دَخمه‌ هاي اِسحاق ‌وند هرسين در استان كرمانشاه سه گور سنگي تراشيده شده در كوه هستند كه مربوط به دوره‌ هاي پيش از اسلام احتمالاً ماد ، هخامنشيان ، و يا پارتي‌ ها است .اين گوردخمه ها در بيست و پنج كيلومتري جنوب غربي‎ ‎هرسين ، در شمال شرقي روستاي « ده نو » قرار دارند . نام اين گوردخمه ها از روستايي به‎ ‎نام « اسحاق وند » گرفته شده است . در ميان اهالي محل اين گوردخمه ها به « فرهاد تاش ‎» معروف است ‎.‎اين مجموعه شامل سه گوردخمه است . گوردخمه سمت راست بالاتر از دو‎ ‎گور دخمه ديگر قرار دارد . گور دخمه سمت چپ به شكل طاقچه اي به عمق 85 سانتيمتر و عرض‎ 10/2 ‎متر است . گور دخمه مياني به عمق 75/1 و عرض 63/1 متر و گور دخمه سمت راست به عرض‎ 10/2 ‎متر است . اطراف هر يك از اين گور دخمه ها قاب بندي شده است . در قسمت بالاي‏‎ ‎گوردخمه مياني ، تصوير مردي به حالت تمام قد ، به ارتفاع 87/1 متر و با چهره اي نيم‎ ‎رخ حجاري شده است . اين شخصيت لباس چين دار بلندي به تن دارد و دست هاي خود را حالت‎ ‎نيايش در جلوي صورت خود قرار داده است . در مقابل او مشعلي به ارتفاع هشتاد و سه‎ ‎سانتيمتر و سپس آتش داني به ارتفاع نود و چهار سانتيمتر ديده مي شود . در پشت اين‎ ‎آتش دان ، فردي به ارتفاع هشتاد سانتي متر حجاري شده كه دست هايش را بلند كرده و از‎ ‎پش يك شي ء را گرفته است ‎.‎در گذشته اين گوردخمه ها را به دوره ماد نسبت مي‏‎ ‎دادند ؛ ولي امروزه در مورد زمان ساخت آنها اختلاف نظر هايي وجود دارد . هرتسفلد آنها‎ ‎را به دوره هخامنشي نسبت مي دهد و معتقد است كه گوردخمه مياني قبر گئومات مغ‎ ‎است ‎.‎اگر چه عده اي ديگر نيز اين گوردخمه را متعلق به دوره هخامنشي مي‎ ‎دانند ، ولي انتساب آن را به گئومات مغ بي پايه و اساس مي دانند . در پژوهش هاي اخير،‎ ‎اين گوردخمه ها را به دوره سلوكي نسبت داده اند . در زمان اشكانيان نقش آتش دان و‎ ‎پيكره شخصيتي كه هر دو دست هايش را بلند كرده و از پشت شيء را گرفته ، حجاري شده‎ ‎است ‎.

تكيه بيگلر بيگي
تكيه ايست در بافت كهن شهر كرمانشاه در خيابان مدرس اين بنا در محله قديمي فيض آباد و در كوچه صارم الدوله واقع شده است . اين تكيه كه در زمان قاجاريه توسط عبدالله خان ملقب به بيگلربيگي ساخته شده است از لحاظ آئينه كاري در ميان تكاياي كرمانشاه بي نظير است . در سمت غربي حياط ، تالار آئينه كاري بزرگي ساخته شده كه به حسينيه معروف است . اين تالار با تزئينات عالي و كتيبه هاي متعددي مربوط به دوران سلطنت مظفرالدين شاه مزين شده و در دو سوي ديگر ، اتاق وسيع مهمانخانه بيگلربيگي واقع گرديده است. در حال‌ حاضر تكيه بيگلربيگي به‌ عنوان موزه خط و كتابت مورد بازديد عموم قرار مي ‌گيرد . در اين موزه ، اسناد قديمي متعلق به خانواده بيگلربيگي به نمايش گذاشته شده است .

مسجد دولتشاه
اين مسجد در محله فيض آباد و در خيابان كزازي شهر كرمانشاه قرا دارد و توسط محمد علي ميرزا دولت شاه فرزند بزرگ فتحعلي شاه در كنار ديوان خانه اين شهر كه دوازده عمارت داشت، ساخته شده است. ستون هاي سنگي مارپيچ، محراب مقرنس كار شده و گچ بري هاي زيباي شبستان زنانه، به اين مسجد زيبايي خاصي بخشيده است. در حال حاضر اين مسجد محل سكونت و تحصيل طلاب علومي ديني است.

هرسين يكي از نواحي باستاني استان كرمانشاه است كه‌پيشينه‌ي‌تاريخي آن‌باقدمت و تاريخ كرمانشاه عجين شده است. هسته اوليه شهر هرسين در پيرامون سراب و ميدان مركزي شهر (قلعه هرسين) شكل گرفته است. هرسين به واسطه آثار تاريخي به جاي مانده در ارتفاعات بيستون داراي شهرت ملي و جهاني است. ارتفاعات كم نظير بيستون، غار انار، غار داود، غار شهربانو، غار عسل و غار مرد و زن كه همگي در ارتفاعات بيستون واقع شده اند به همراه امام زاده خلي لله در روستاي چم سر، پل خسرو در راه قديمي بيستون به سرماج، جاده باستاني ساساني درطرفين بقاياي پل خسرو بيستون، سراب نوژي وران در 15 كيلومتري جاده بيستون – سنقر، شهر باستاني چمچال در بيستون، قلعه بستون در ابتداي راه بيستون به سنقر كليايي، قلعه هرسين، كاخ شاهپور، كاروان سراي شيخ عليخان، ناحيه باستاني بيستون در هرسين و نقوش و كتيبه هاي باستاني در بيستون برخي از ديدني هاي شهرستان هرسين را تشكيل مي‌دهند.

مكان هاي ديدني و تاريخي

هرسين به واسطه آثار تاريخي به جاي مانده در ارتفاعات بيستون داراي شهرت ملي و جهاني است. ارتفاعات كم نظير بيستون، غار انار، غار داود، غار شهربانو، غار عسل و غار مرد و زن كه همگي در ارتفاعات بيستون واقع شده اند به همراه امام زاده خلي لله در روستاي چم سر، پل خسرو در راه قديمي بيستون به سرماج، جاده باستاني ساساني درطرفين بقاياي پل خسرو بيستون، سراب نوژي وران در 15 كيلومتري جاده بيستون – سنقر، شهر باستاني چمچال در بيستون، قلعه بستون در ابتداي راه بيستون به سنقر كليايي، قلعه هرسين، كاخ شاهپور، كاروان سراي شيخ عليخان، ناحيه باستاني بيستون در هرسين و نقوش و كتيبه هاي باستاني در بيستون برخي از ديدني هاي شهرستان هرسين را تشكيل مي‌دهند. 

شهرستان گيلان‌غرب از نواحي قديمي استان كرمانشاه است‌ كه در نوشته‌هاي تاريخي نيز به دفعات از آن نام برده شده است. طايفه‌‌هاي مختلفي در اين شهرستان زندگي‌مي‌كنند. طايفه خالدي از ايل بزرگ كلهر كه شامل تيره‌هاي متعددي است، در اين شهرستان آمد و رفت مي كنند. جمعيت اين شهرستان به علت وجود مراتع قشلاقي مرغوب، در فصل زمستان تا حدود سه برابر افزايش مي يابد و سرتاسر جلگه گيلان غرب مملو از چادرهاي ايل كلهر مي شود. ايل كلهر به زبان فارسي با گويش كردي (كلهري) سخن مي گويند. اساس اقتصاد شهرستان گيلان غرب بر كشاورزي و دام‌داري استوار شده است. جاجيم و گليم از عمده ترين صنايع دستي مردم گيلان غرب بوده و بافت گليم، جاجيم، گيوه و ساخت ابزار فلزي در سرتاسر شهرستا ن رواج كامل دارد.

مكان هاي ديدني و تاريخي

قلاع (قلعه) كه تپه خاكي بسيار بزرگي است؛در وسط شهر گيلان غرب قرار گرفته و گفته مي‌شود سابقه به وجود آمدن آن به دوران پيش از اسلام و زماني كه جنگي ميان ايران و روم درگرفته بود باز مي‌گردد، روادگاه امام حسن، امام‌زاده عباس، حضرت سليمان، بورسوار (اسب قهوه اي رنگ) و امام زاده چهل تن (چهل مردم) از جمله ديدني هاي شهرستان گيلان‌غرب به شمار مي‌آيند.

كرمانشاه يكي از باستاني‌ترين مناطق‌ايران است كه گفته مي شود توسط طهمورث ديوبند – پادشاه افسانه‌اي پيشداديان – ساخته شده است. كرمانشاه يكي از باستاني‌ترين شهرهاي ايران است و به همين لحاظ از نظر مكان هاي ديدني جايگاه ويژه‌اي را در بخش گردشگري كشور دارا است. از طرفي تنوع آب و هوايي و موقعيت جغرافيايي سبب جاذبه هاي طبيعي اين منطقه شده به گونه‌اي كه مجموع اين جاذبه‌هاي طبيعي و فرهنگي كرمانشاه را به صورت يكي از كانون‌هاي مهم گردشگري ايران در آورده است. زبان اهالي كرمانشاه فارسي، كردي و كرمانشاهي است و مذهب آن‌ها شيعه، سني،‌ يهودي و آسوري است. كرمانشاه يكي از مناطق عشايري ايران محسوب مي‌شود كه نقش مهمي در اقتصاد منطقه ايفا مي‌كنند. در سال هاي اخير تعداد قابل ملاحظه‌اي از عشاير به زندگي يك جانشيني و كشاورزي اشتغال ورزيده اند كه در شهرها و به‌خصوص روستاها اسكان يافته اند. ايل كلهر و سنجابي از جمله ايل هاي مشهور كرمانشاه به شمار‌مي‌آيند. عشاير منطقه كرمانشاه به 6 دسته (ايل) كلهر، سنجابي، قلخاني، زنگنه، ذوله و زردلان (بالوند) تقسيم مي شوند. بيش‌تر طوايف ايل سنجابي در ماهيدشت و دهستان سنجابي اسكان يافته اند و به كشاورزي مي پردازند ناحيه ييلاق ايل سنجابي شاه‌كوه و رودخانه قره سو است كه تا روانسر ادامه مي يابد. قشلاق اين ايل ناحيه اي وسيع از قصر شيرين تا نزديكي خانقين، قزل رباط و نفت شهر است. مردم ايل كلهر زمستان را در خانه هاي روستايي و تابستان را در مراتع سرسبز و خرم پيرامون روستاهاي خود زير سياه چادر (كولا) به سر مي برند.
اشتغال عمده عشاير كرمانشاه دام‌داري و كشاورزي است و در كنار آن بافت گليم، فرش، سياه چادر، چيغ جوراب، دستكش و شال پشمي رواج دارد كه توليدات شان را در شهرهاي منطقه به خصوص كرمانشاه عرضه مي نمايند. عشاير كرمانشاه با داشتن بيش از يك ميليون راس دام قسمتي از نيازهاي استان و ساير مناطق را تامين مي كنند. اساس اقتصاد كرمانشاه بر كشاورزي، دام‌داري و صنايع استوارشده است. كرمانشاه از ديرباز به دليل موقعيت جغرافيايي خاص و نياز اهالي به لوازم و مواد اوليه زيستي مركز صنايع دستي بوده است و در بين مردم بومي، افرادي مستعد و ماهر در هر رشته پرورش يافته اند. انواع قالي و قاليچه، گليم بافي، گيوه دوزي، چيغ بافي، وسايل و لوازم چوبي، قلم‌زني، نقره كاري، مسگري، زرگري، چرم سازي،‌ نمد مالي كوزه گري، و فلز كاري در محدوده شهرستان از رواج و رونق ديرينه برخوردار بوده و توليدات آن ها بيش‌تر به ساير نقاط ايران و خارج صادر مي‌شود.

مكان هاي ديدني و تاريخي

كرمانشاه يكي از باستاني ترين مناطق ايران است و به همين لحاظ از نظر مكان هاي ديدني جايگاه ويژه‌اي را در بخش گردشگري كشور دارا است. از طرفي تنوع آب و هوايي و موقعيت جغرافيايي سبب جاذبه هاي طبيعي اين منطقه شده به گونه اي كه مجموع اين جاذبه هاي طبيعي و فرهنگي شهر كرمانشاه و استان را به صورت يكي از كانون هاي مهم گردشگري ايران در آورده است.
جاذبه هاي طبيعي اين منطقه را:
سراب طاق وسان : شمال كرمانشاه
سراب قنبر : جنوب كرمانشاه
سراب نيلوفر : 30 كيلومتري شمال باختر كرمانشاه
سراب هاي خفر : كيلومتر 18 جاده كرمانشاه – سنندج
سراب ياوري : جاده كرمانشاه – روانسر
غارآسنگران : 22 كيلومتري جاده كرمانشاه – سنندج
غار پراو : شمال كرمانشاه
غار تايله نو : بدره – كوه يرزرد
غار جوجو : ارتفاعات پراو
غار رتيل : مسير كرمانشاه به كرند
غار كليسا : ارتفاعات كرمانشاه
غار مرشكا : ارتفاعات كرمانشاه
غار ميراوي : ارتفاعات كرمانشاه
غار نوروزخان : ارتفاعات كرمانشاه تشكيل مي‌دهند.
هم چنين بناهاي تاريخي و مكان هاي باستاني اين شهرستان را:
تكيه معاون الملك : كرمانشاه
پل ماهيدشت : جاده كرمانشاه – قصر شيرين
قلعه شاهين : 18 كيلومتري جاده كرمانشاه – قصر شيرين
قلعه خاموش : مسير كرمانشاه – ريجاب
قلعه گه : مسير جاده كرمانشاه
كاروانسراي ماهيدشت : ماهيدشت
مسجد جامع : كرمانشاه
مسجد حاج شهبازخان : كرمانشاه
مسجد دولت‌شاه : كرمانشاه
مسجد شاهزاده : كرمانشاه
مسجد عمادالدوله : كرمانشاه
مسجد فيض آباد : كرمانشاه
مسجد معتمد : كرمانشاه تشكيل مي‌دهند. 

قصر شيرين از مناطق بسيار قديمي ايران است كه بناي آن را به خسرو پرويز ساساني منسوب مي‌دانند.قصرشيرين ديرينه‌ي باستاني مشهوري دارد و دورترين اطلاعاتي كه از اين مكان به‌عنوان يك مكان تاريخي موجود است به دوره ساساني مربوط مي‌شود. شهرستان قصر شيرين از شمال و باختر به خاك عراق، از خاور به شهرستان هاي سر پل ذهاب‌ و گيلان‌غرب، از جنوب و جنوب خاوري به شهرستان ايلام و از جنوب باختري نيز به خاك عراق محدود مي‌شود. قالي بافي، گليم بافي، پارچه بافي و جاجيم بافي از مهم ترين صنايع دستي شهرستان قصر شيرين به شمار مي‌آيند.

مكان هاي ديدني و تاريخي

آتشكده چهارقاپو ، عمارت خسروي و كاخ حوش كوري در قصرشيرين از جمله مكان‌ةاي ديدني و تاريخي شهرستان قصر شيرين به شمار مي‌آيند.

شهرستان‌صحنه يكي‌از‌بخش‌هاي‌شهرستان‌كرمانشاه بود كه در سال‌هاي اخير، به شهرستان مستقلي تبديل شده است. اهالي شهرستان صحنه به زبان فارسي با گويش‌هاي كردي، لري و لكي صحبت‌كرده مسلمان و شيعه مذهبند. اقتصاد صحنه بر پايه كشاورزي، دام‌داري، باغ‌داري، صنايع دستي و صنايع كارخانه‌اي نهاده شده است. به دليل رونق دام‌داري صنايع دستي از قبيل گليم، قالي، جاجيم و گيوه بافي در صحنه رواج داشته و محصولات آن از اقلام صادراتي شهرستان محسوب مي‌شود. غارحاجي در روستاي كله‌جوب دينور، غار سيد شهاب‌در روستاي ميانراهان دينور، امام‌زاده عباس‌علي، امام زاده محمود، امام‌ زاده سيد ابراهيم در پريان – كندوله، امام‌زاده‌سيد‌جلال‌الدين‌در6 كيلومتري‌شمال‌كندوله، امام زاده پيرتكان در محمودآباد دينور، بقعه نوربخش‌در كندوله دينور، پل خسروي در راه قديمي دينور به صحنه، پل آجري ميان راهان در 22 كيلومتري شمال باختر صحنه، پل نوژي وان در روستاي بخوران چمچال – باختر صحنه، حمام پاچمن در شهر صحنه، زيارتگاه شوق علي در ناحيه دربند، زيارتگاه تخت تيمور در ناحيه دربند، قلعه هژير در 18 كيلومتري شمال باختر صحنه، قلعه مروان در كندوله دينور و مقبره صخره اي كيكاووس در شمال شهر صحنه از جمله‌ مكان‌‌هاي ديدني و تاريخي اين شهرستان به شمار مي‌آيند.