اين منطقه از نظر تنوع جانوران وحشي منحصر به فرد است و داراي ميش و قوچ، كل، بز وحشي، آهو، جبير و پلنگ است. جبير را آهوي هندي و آهوي كويري نيز مي نامند. جبير كمي كوچكتر از آهو با پوست اخرايي رنگ است كه رنگ سفيدي در زير شكم دارد. شاخ آن مستقيم با انحنايي درطرف جلو است كه پيچ قلاب مانند نوك شاخ آهوي ايراني را ندارد.
رودخانه شور از ارتفاعات گچ ترش و كلاه فرنگي سرچشمه مي گيرد و از حد فاصل دهستان حيات داود شبانكاره مي گذرد و در خور مزين وارد خليج فارس مي شود
اهرم از جمله فضاهاي روستايي استان بوشهر است كه از نظر جاذبه هاي تاريخي، مذهبي و طبيعي حائز اهميت جهانگردي است . ظاهراً واژه اهرم تحريف شده كلمه «ارم» به معني باغ بهشت است كه به دليل فراواني باغ هاي مركبات و چشمه هاي فراوان در اطراف اهرم نامگذاري شده است. ناحيه خائيز اهرم از نظر انواع چشمه ها و باغات مركبات نارنگي ، ليموترش و ليمو شيرين بسيار معروف است. در اهرم تنگستان آثار دو قلعه نظامي گلين باقي مانده است . قلعه اولي به خاندان خوانين تنگستان و دومي به زاير خضرخان تنگستاني منسوب است . گفته مي شود، نيروي زميني انگلستان در جنگ بوشهر كه با قيام دليران تنگستان روبرو شده بود، براي تصرف ناحيه تنگستان به اهرم هجوم آورد و با توپخانه به قلعه حمله كرد. جاي اصابت گلوله هاي توپ بر برج غربي قلعه هنوز باقي مانده است. اين بنا از آن جهت كه خاطره رادمرداني را كه براي دفاع از وطن در برابر دشمن قوي و دولتي مقتدر جان باخته اند حائز اهميت است و از جمله يادبودهاي تاريخي اين سرزمين محسوب مي شود. سه اثر تاريخي ، مذهبي مقبره امام زاده جعفر در 5/1 كيلومتري شمال شرق اهرم ، مقبره زينب الشهدا در 2 كيلومتري جنوب شرق اهرم و مقبره امام زاده آقا ميراحمد در روستاي آب بويي قرار دارند و مورد توجه زيارت اهالي منطقه و شهرهاي ديگر هستند.
اين چشمه در 18 كيلومتري شهر برازجان به سمت كازرون ، بين روستاي دالكي و شهر برازجادن قرار دارد. آب چشمه در دامنه كوه از نقاط مختلف زمين و از شكاف سنگ هايي كه از مارن و گچ تشكيل شده اند، خارج مي شود. آب در موقع خروج سطح زيادي را مي پوشاند و نهر نسبتاً بزرگي را به وجود مي آورد و به طرف غرب جريان مي يابد. در سطح آب آلك هاي متنوعي رشد مي كند. از آب اين چشمه استفاده خاصي به عمل نمي آيد قسمتي از آن تبخير و بقيه داخل رودخانه مي شود. آبگرم دالكي دركنار جاده واقع شده و آبدهي آن نسبتاً زياد ( 18 ليتر در ثانيه) و از خواص درماني برخوردار است. آب اين چشمه در رديف آب هاي سولفات كلسيم ، كلرور سدپم وگوگردي داراي منيزيم گرم است.
اين چشمه در نزديكي شهر اهرم در63 كيلومتري جاده بوشهر به طرف بندرعباس قرار دارد و حدود 2 كيلومتر مسير فرعي خاكي تا رسيدن به مظهر چشمه فاصله دارد. مظهر چشمه از شكاف سنگ هاي رسوبي مارني وگچي از زمين خارج مي شود و آب آن در رديف آب هايي با بارهاي منفي و مثبت مختلف وگرم است. اين چشمه دو استخر زنانه و مردانه دارد كه در چند سال اخير توسط جهاد سازندگي احداث شده است و آب گرم توسط يك كانال از سرچشمه به استخرها هدايت مي شود.
دژ رشكان در چهارراه خط آهن و بر بالاي كوهي استوار است كه از جمله دژهاي محافظ ري، در چهار سوي شهر، به حساب مي آيد. دژ رشكان با ساختاري متشكل از لاشه سنگ و ساروج متعلق به دوره اشكانيان است. اين دژدر گذشته با انتساب به فخرالدوله، ابن ركن الدوله ديلمي، فخر آباد ناميده مي‌شد.
فخرالدوله اين دژ را كه در جريان فتح ري به دست مسلمانان ويران شده بود مرمت كرد. در اين قلعه كاخ‌ها، اموالي گران‌بها و اسلحه خانه‌هايي وجود داشته است. بخش‌هاي اصلي قلعه تا زمان قاجار نيز پا بر جا بود؛ اما امروزه قسمت اعظم آن تخريب شده است. ديوارهاي غربي اين دژ داراي سوراخ‌هايي براي تير وكمان است.
قدمت چشمه علي به حدود ۸۰۰۰ سال پيش بر مي‌گردد؛ زماني كه نخستين اجتماع در كنار چشمه‌اي دايمي واقع بربالاي تپه اي گرد آمدند. نخستين نشانه‌هاي تمدن در چشمه علي، كه شامل تپه باستاني، برج و باروهاي قديمي ري و چشمه زيرزميني است،مربوط به توليد سفالينه‌هاي سرخ رنگ با نقش‌هاي سياه يا قهوه‌اي سير و تصاويري كه بر آن نقش شده مي باشد. در كنار چشمه، تپه‌اي است كه در كاوش سال‌هاي ۱۹۳۴ و ۱۹۳۶ م، به رهبري اريك اشميت كه براي موزه هنرهاي زيباي بوستون و فيلادلفيا در امريكا انجام شد، از آن آثاري به دست آمده است. قديمي‌ترين شواهد موجود در اين منطقه كه به اوايل هزاره چهارم قبل از ميلاد بر مي‌گردد، سفالينه‌هايي است كه ذكر آن رفت. اين محل در هزاره سوم پيش از ميلاد ناگهان متروك شد و دوباره از هزاره دوم مسكوني و آباد گشت. آثاري از عهد پارت‌ها (حصار معبد آناهيتا متعلق به آغاز عصر مسيحي)، ساساني‌ها و اسلام تا عهد تيموريان نيز در اين محل به دست آمده است. به استناد روايت‌هاي مختلف مادر زرتشت نيز در اين مكان متولد شده است. درباره آب چشمه گفته مي‌شود كه از جاجرود و قيطريه تأمين مي‌شود و پس از گذر از راه‌هاي زيرزميني، از دل تپه مي‌جوشد.
چشمه علي به عنوان يك منطقه طبيعي شناخته شده است. برج و باروهاي آن در هنگام استحكام به چهار تا پنج متر مي‌رسيد و سوراخ‌هاي ديده‌باني و آتش‌دان داشته است كه هنوز هم آثار آن باقي مانده است. اكنون حدود ۱۰۰ متر از ديوار آن بازسازي شده است. وجود نقش برجسته‌اي از فتح عليشاه ،در حال تاج‌گذاري، بر صخره مسلط بر آب‌هاي چشمه‌علي از ويژگي‌هاي منطقه است و آن را نبايد با نقش برجسته‌اي كه همين پادشاه را سوار بر اسب و در حال شكار نشان مي‌دهد اشتباه كرد. قبلاً اين نقش برجسته متعلق به دوران ساساني‌ها بوده است.
نام چشمه به امام اول شيعيان باز مي‌گردد كه ساكنان اطراف آن در دوران اسلام بر آن نهادند. اما ايرانيان باستان اين چشمه را سورنا مي‌ناميدند؛ زيرا در كنار معبد آناهيتا قرار داشته است.
| بناي تاريخي زندان هارون ،كه در ده كيلومتري جاده تهران - خراسان، در دامنه كوه هاي مسگرآباد ،واقع است از سنگ هاي نامنظم سياه رنگ با ملاط گچ و تاق آجري ساخته شده است (اتاق آجري اين بنا از بين رفته است). اين بناي شگفت، كه در قرن چهارم هجري ساخته شده، به دوران آل بويه مربوط است. |
قلعه گبري در جنوب شرقي شهر ري درشهرك علايي ومحلي به همين نام واقع شده است و از جمله بناهاي قديمي است كه قدمت آن به ۲۰۰۰ سال پيش مي‌رسد. اين قلعه كه مساحتي در حدود ۳۰۰۰ متر مربع دارد در دوره ساسانيان ساخته شده است. برج و باروهاي اين قلعه در طي قرن‌ها به دليل فرسايش تخريب شده و امروز تنها ديوارهاي طولاني و مرتفع از خشت و گل بر جا مانده است.
پيش از انقلاب، از اين قلعه به عنوان كارخانه باروت سازي استفاده مي‌شد و پس از مرگ صاحب آن، اين قلعه در اختيار آستان مقدس حضرت عبدالعظيم قرار گرفت.
از آن‌جا كه فضاي داخلي قلعه از اهميت چنداني برخوردار نيست و به جهت مرتفع بودن ديوارها و قرار گرفتن اين قلعه بر روي تپه، اكنون از آن به عنوان انبار آستان مقدس حضرت عبدالعظيم استفاده مي‌شود.
اين مكان در شمال شرقي امين آباد و در يك كيلومتري جنوب شرقي بقعه قرار دارد. تپه‌گبري تپه‌اي مشهور است كه بر بالاي آن آثار برج سنگي و گچي بزرگي از دوران ديلميان باقي مانده است كه به احتمال قوي مقبره زيارگيل، از سرداران ديلمي، مي باشد.