مجموعه خانه تاريخي عامري ها يكي از قديمي ترين خانه هاي است كه قدمت آن به دوران زنديه مي رسد. البته وضعيت فعلي اين بنا مربوط به دوران قاچار بوده كه به وسيله سهام السلطنه عامري بازسازي گرديده است.
اين مجموعه داراي هفت حياط است كه چهار حياط به صورت بيروني، اندروني، مهمان خانه، حيط خدمه و سواركاران نظامي مورد استفاده قرار مي گرفته و در سه حياط ديگر نيز بستگان نزديك سهام السلطنه سكونت داشته اند.
اين خانه داراي حمام اختصاصي زنانه و مردانه جدا از هم مي باشد. پس از سهام السلطنه، حياط هاي بيروني و اندروني در اختيار فرزند وي، ابراهيم خليل خان عامري و بقيه ساختمان ها به افراد ديگر اين خاندان تعلق گرفت و به مرور زمان برخي از حياط ها تفكيك و به افراد ديگر فروخته شد.
طرح، معماري، شكوه و تزئينات جالب اين مجموعه و ايوان ها و حوضخانه ها و زير زمين ها و حياط هاي گودال باغچه، اين مجموعه را در رديف يكي از ديدني ترين بناها قرار داده است.
از جمله حمام هاي جالب و ديدني كاشان حمام كوي سلطان امير احمد، معروف به حمام قاسمي است.
اين مجموعه از زيباترين حمام هاي ايران به شمار مي رود. بناي فعلي مربوط به دوران قاجاريه است ولي از بررسي آثار برجاي مانده دوران قبل از زلزله 1192 هجري قمري كاشان ، چنين گفته شده كه قدمت حمام مربوط به دوران سلجوقيان است.اين حمام در كنار خانه بروجردي ها (در مجموعه خانه هاي قديمي شهر) واقع شده است.
تا چند وقت پيش، از فضاي زيبا و ديدني اين حمام به عنوان چايخانه و سفره خانه استفاده مي شد. حمام نسبتا بزرگ است و قسمت هاي مختلفي را شامل مي شود.
خانه آل ياسين متعلق به مرحوم حاج سيد محمد تقي پشت مشهدي است كه در زمان محمد شاه قاجار ساخته شده و نهايتا به صورت موروسي در اختيار نظام الدين نجتهد كاشاني (آل ياسين)، اولين نماينده مردم كاشان در مجلس شوراي ملي بعد از نهضت مشروطه قرار مي گيرد.
سيستم مركزي حوضخانه و حياط خلوت در عين سادگي از ظرافت و لطافت خاصي برخوردار بوده و بسيار زيبا طراحي گرديده است. بنا به تحقيقات آنوبانيني معمار اين خانه مشخص نيست.
در انتهاي خيابان علوي، در طرفين خيابان، دو ديوار بلند كاهگلي به چشم مي خورد كه از بقاياي حصار معروف عهد سلجوقي است. اين دژ تسخيرناپذير در اواسط قرن پنجم هجري قمري به همت يكي از رجال نامدار و سخاوتمند، در دولت سلجوقيان به نام خواجه مجدالدين ابوالقاسم كاشاني ساخته شده و بارها جان مردم كاشان را از دست مهاجمين و اشرار نجات داده است.
در كنار اين دژ، قلعه اي عظيم خودنمايي مي كند كه به دستور جلال الدين ملك شاه سلجوقي ساخته شده است. اين بناي عظيم خشت و گلي، مدت ها از اهالي كاشان حراست نموده و مدتي هم ارگ حكومتي كاشان بوده است.در كتاب مرآت قاسان آمده است: از آثار قديمه كاشان، قلعه جلالي است كه سلطان جلال الدين ابوالفتح ملك شاه بن آلب ارسلان سلجوقي در سمت غربي كاشان، متصل به باروي شهر بنا كرده و خندق شهر از دور آن گردش مي كند.
آن را چهار برج از طرف طول و چهار برج از طرف عرض است و چنان ساخته اند كه ديوار جنوبي آن همان باروي شهر است و سه طرف حصاربندي آن در اصل شهر پابرجا شده كه باروي شهر به باروي آن قلعه گردش مي كند. بالفعل در آن قلعه از ابنيه و امارات مطلقا اثري مشهود نيست و ملك متصرفي مردم است و چهار فصل در آن زراعت مي شود.
سهراب سپهري دورهٔ ابتدايي را در دبستان خيام كاشان و متوسطه را در دبيرستان پهلوي كاشان (خرداد۱۳۲۲)گذراند. پس از فارغ التحصيل شدن در دورهٔ دوسالهٔ دانشسراي مقدماتي پسران به استخدام ادارهٔ فرهنگ كاشان درآمد. در شهريور ۱۳۲۷ در امتحانات ششم ادبي شركت نمود و ديپلم دورهٔ دبيرستان خود را دريافت كرد.
سپس به تهران آمد و در دانشكدهٔ هنرهاي زيباي دانشگاه تهران به تحصيل پرداخت و هم زمان به استخدام شركت نفت در تهران درآمد كه پس از هشت ماه استعفا داد.
سپهري در سال ۱۳۳۰ نخستين مجموعهٔ شعر نيمايي خود را به نام "مرگ رنگ" منتشر كرد. در سال ۱۳۳۲ از دانشكده هنرهاي زيبا فارغ التحصيل شد و به دريافت نشان درجهٔ اول علمي نايل آمد. در همين سال در چند نمايشگاه نقاشي در تهران شركت نمود و نيز دومين مجموعهٔ اشعار خود را با عنوان "زندگي خوابها" منتشر كرد.
آنگاه به تأسيس كارگاه نقاشي همت گماشت. در آذر ۱۳۳۳ در ادارهٔ كل هنرهاي زيبا (فرهنگ و هنر) در قسمت موزهها شروع به كار كرد و در هنرستانهاي هنرهاي زيبا نيز به تدريس ميپرداخت. در مهر ۱۳۳۴ ترجمهٔ اشعار ژاپني از وي در مجلهٔ "سخن" به چاپ رسيد.
در مرداد ۱۳۳۶ از راه زميني به كشورهاي اروپايي سفر كرد و به پاريس و لندن رفت. ضمنا در مدرسهٔ هنرهاي زيباي پاريس در رشتهٔ ليتوگرافي نام نويسي كرد. وي همچنين كارهاي هنري خود را در نمايشگاهها به معرض نمايش گذاشت. حضور در نمايشگاههاي نقاشي همچنان تا پايان عمر وي ادامه داشت. سهراب سپري مدتي در ادارهٔ كل اطلاعات وزارت كشاورزي با سمت سرپرست سازمان سمعي و بصري در سال ۱۳۳۷ مشغول به كار شد. از مهر ۱۳۴۰ نيز شروع به تدريس در هنركدهٔ هنرهاي تزئيني تهران نمود. در اسفند همين سال بود كه از كليهٔ مشاغل دولتي به كلي كنارهگيري كرد.
تاريخچه اين بنا يكي از خانه هاي گودال باغچه اي اصيل كاشان با حدود دو قرن قدمت در دوران قاجاريه است. خانه تاج در بافت تاريخي شهر و محور توريستي خيابان علوي قرار گرفته كه طي شماره 9028 در تاريخ 10/3/82 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
اين خانه با معماري ارزشمند بومي، نمونه اي از خانه هاي اصيل عامه مردم كاشان در دو قرن گذشته به شمار مي رود و ويژگي خاص آن در اصالت هويت، نجابت و سادگي، معرف محض مردم شناسي در كاشان است.
بخشهاي مختلف بنا خانه تاج با 700 متر مربع عرصه و 800 متر مربع عياني در سه طبه همكف گودال باغچه و سرداب تحتاني، داراي دو باب حياط بيروني و اندروني و سيزده باب اطاق پنج دري و سه دري و تك دري است. حياط بيروني خانه با ورودي از هشتي پنج ضلعي منحصر به فرد و دالان باريك پيچيده، فضا را از ديد رهگذر محفوظ داشته است.
حياط بيروني داراي يك باب مطبخ و سرداب كوچك مي باشد كه سرداب در زمين رُس حفاري شده و داراي نم خواني است مخصوص نگهداري مواد خوراكي در تابستان گرم اين ديار. ايوان پيشكم بوسيله سه باب درب ميوجي توپر (فاقد شيشه)، حرمت قسمت بيروني (خاص مراجعات) را از اندروني كه مخصوص زندگي كدبانو و اهل و عيال در خانه است را حفظ مي نمايد كه اين موضوع ماهيت فرهنگ و تمدن اسلامي را تعريف مي نمايد.
درونگرايي، تناسب، تقارن، تعادل، هماهنگي، ظرافت و در عين حال قداست و نجابت در اين خانه نشاني از معماري اصيل كاشان و هويت تاريخي مردم اين ديار است.
حياط اندروني و شارم هاي اطراف گودال باغچه و مهتابي مقابل با غرفه هاي مجاور شارم بوسيله راه پله اي باريك ما را به پائين خانه هدايت مي كند. باغچه ها و آب نماي مركزي گودال باغچه طراوت را از دهانه باز زير زمين به سرداب و پس سرداب منتقل مي نمايد.
بادگير مرتفع بام هواي گرم و خشك و سوزان تابستان را بوسيله وزش باد گرفته و از پره هاي داخل بادگير به كانال هاي مرطوب اطراف سرداب منتقل كرده و پس از خنك شدن از طريق شبكه هاي جعفري به داخل زير زمين هدايت مي كند و باعث اختلاف دماي بين پانزده تا بيست درجه سانتيگراد با سطح كوچه مي شود.
خانه تاج به صورت متروكه و مخروبه در مرداد ماه سال 1383 توسط معمار مرمت بناهاي تاريخي كاشان «حاج سيد اكبر حلي» خريداري شد و مرمت و بازسازي آن تا اسفند ماه 1384 با هزينه شخصي ايشان به طول انجاميد و در بيست و پنجم اسفند ماه همان سال با اهداف ذيل و به منظور ايجاد فضايي مناسب براي گفتگو، تبادل نظر، همدلي، انسجام و هماهنگي بيشتر بين هنرمندان، طي مراسمي با شكوه با حضور جمع كثيري از هنرمندان و هنر دوستان و مسئولين تحت عنوان موزه مردم شناسي و خانه هنرمندان كاشان افتتاح گرديد.
اين دخمه تاريخي كه قدمت چندين هزار ساله دارد، در بالاي كوهي قرار گرفتهاست داراي دو اتاق همچنين سوراخهايي ميباشد كه بهعنوان پنجره از آن استفاده ميشدهاست. ستونهاي كنده شده از سنگ در قسمت جلوي دخمه ميباشد كه با ظرافت خاصي كندهكاري شده و به آن شكل داده شدهاست. با توجه به طبيعت زيباي اطراف دخمه از مناطق ديدني شهرستان شاهيندژ بشمار ميآيد. ولي بعلت مسافت زياد و شوسه و مالرو بدون مسير عده كمي از اين بناي تاريخي قديمي ديدن ميكنند.
اين موزه در سال 1347ش تأسيس شد و داراي هشت بخش است: آثار برنزي و مفرغي مربوط به دوره پيش از تاريخ، آثار سفال و مفرغ مربوط به دوره اسلامي، انواع سكه ها، آثار مفرغ و برنز و سفال هاي مربوط به لرستان، آثار هنرهاي تزييني، آثار مربوط به هنرهاي ملي، آثار مردم شناسي، آثار مرمر، سفال، شيشه، عقيق، سنگ لاجورد و مفرغ.
اشياي به نمايش گذاشته شده در اين گنجينه مربوط به دورههاي پيش از تاريخ ، هزاره اول ميلاد ، دورههاي تاريخي ۱۵۰۰تا ۳۰۰۰ سال پيش ، دورههاي اسلامي ۱۴۰۰سال قبل و عصر حاضر است.
از ديگر بخشهاي اين گنجينه آثار مربوط به گنجينه مردم شناسي است كه در آن مجسمههاي مختلف با لباسهاي محلي به نمايش گذاشته شده است.
هماكنون در گنجينه شهرستان مياندوآب آثاري چون اشيا سنگي، سفالي ، فلزي ، سكه و پارچه متعلق به شهرها و مناطق مختلف كشور از جمله تپه سيلك كاشان، تپه حسنلو نقده، اشياو ابزار آلات مفرغي لرستان و نيشابور ، گرگان و آثاري از منطقه اسماعيلآباد و عمارلو رودبار به نمايش گذاشته شده است.
رودخانه ليلان چاي ازشاخههاي فرعي زرينهرود است كه از ارتفاعات جنوبي سهند سرچشمه گرفته و در مسير خود 40 كيلومتر از جنوب به سوي حنوبغربي تغيير مسير ميدهد. دبي ساليانه رودخانه در حدود 454 ميليون مترمكعب (ميانگين چهارساله ( 49ـ45 )) ميباشد. جريان آب اين رودخانه در زمستان اكثراً يخ ميزند و قابل اندازهگيري نميباشد و حوزه اين رودخانه تماماً داراي ارتفاع كمتر از ساير شاخههاي فرعي زرينهرود است و در محل پايين كارخانه قند مياندوآب به رودخانه زرينهرود منتهي ميگردد.
تالاب چنگيزگلي در حد فاصل سه روستاي سبز، قرهگول و خطايي در جنوب مياندوآب قرار دارد. موقعيت جغرافيايي آن در َ4 ، ْ46 طولشرقي وَ52 ، ْ36 عرض شمالي است اين تالاب در زمره تالابهاي بوجود آمده در اراضي طغياني شاخههاي سيمينهرود بوده و همچنين از تجمع هرزآبهاي تپه ماهوري جنوب و غرب روستاي خطايي تشكيل ميشود كه چند چشمه كوچك نيز در كنار اين تالاب ديده ميشود. تالاب چنگيزگلي در حدود 12 كيلومتري جنوب و غرب شاخه اصلي سيمينهرود قرار دارد.
ارتفاع آن از سطح دريا 1290 متر است. و در جنوب و جنوب غرب توسط خط ميزان منحني 1300 متر محاط شده است.
بيشترين طول و بيشترين عرض آن حدود 5/3 كيلومتر است. سطح آن متغير است و برحسب پرآبي يا كم آبي داراي نوسان است و اين نوسانات در بخش تمامي آن محسوس ميباشد و چون بخش جنوبي آن بوسيله تپههايي محاط شده است كم و بيش مرز پايداري در اين قسمت است.
شبكههاي كانال آبرساني و زهكشي حوزه سيمينهرود دراين ناحيه گسترش يافته است و يكي از شاخههاي زهكشي مستقيماً از حاشيه تالاب حفر شده و موجبات زهكشي آب تالاب را فراهم آورده است تالاب چنگيزگلي تالاب فصلي است راههاي دسترسي به اين تالاب از جاده احداث شده در حاشيه زهكشي و راههاي فرعي روستاهاي قرهگل، خطايي و سبزي است.
باغ سنگي
اين باغ از شاهكارهاي تاريخ است در نزديكي دهستان بلورد واقع در روستاي مياندوآب و در فاصله 45 كيلومتري جنوب شرقي سيرجان و به دست فردي ناشنوا به نام درويش خان گنگ ( اسفنديارپور) كه به كشاورزي اشتغال داشته حدود 30 سال پيش ساخته شده است