موقعيت جغرافيايي مباركه

مباركه از نظر تقسيمات كشوري از شهرهاي استان اصفهان و در فاصله 50 كيلومتري جنوب غربي شهر اصفهان قرار دارد. در گذشته اين منطقه، بخشي از لنجان محسوب مي شده است.

«مباركه در عرض جغرافيايي 31 درجه و 4 دقيقه و در طول جغرافيايي 52 درجه و 47 دقيقه و ارتفاع 2050 متر از سطح دريا قرار گرفته است ....».

تاريخ بناي مباركه و وجه تسميه آن

در مورد بناي مباركه و اينكه اين شهر چند سال قدمت دارد، نگارنده، اطلاعات دقيقي بدست نياورده است. با توجه به مطالعات انجام شده، در منابع تاريخي و جغرافيايي و بخصوص منابع دوره صفويه و بعد از آن كمتر از اين شهر سخن رفته است و منابعي هم كه احياناً به آن پرداخته اند، به تاريخ بنا و سابقه ايجاد شهر اشاره اي نداشته اند. در سالنامه اي كه در سال 1339 شمسي از طرف اداره فرهنگ لنجان عليا (مباركه) منتشر گرديده درباره تاريخ بناي مباركه، بدون استناد و ذكر منبعي چنين آمده است :

«بناي اين قصبه در عهد شاه عباس شروع شده و از بانوان صفويه مريم بيگم عمه شاه عباس در آبادي آن كوشيده و ديگر از بانوان نيز در تعمير آن ذي مدخل بوده اند و آثاري از آنها در آنجا باقي است و در ابتدا نام آن «امين آباد» بوده «مبارك» نام غلام مريم بيگم زوجه احمد خان گيلاني چون مأمور آبادي بانوي خود گرديد استخاره از قرآن نمود آيه (من شاطي الواد الايمن في البققه المباكه) آمد از اين روي «مباركه» نام نهاده شد.

در سالنامه مذكور به نقل از كتاب دانشوران (اصفهان) تأليف مرحوم حاج سيد محمد علي مباركه اي، ضمن معرفي يكي از رجال مباركه، اشاره به سلطه افغانها بر اصفهان در اواخر صفويه و شهادت مير عبدالباقي يكي از مجتهدين و مدرسين مدرسه چهارباغ و پراكنده شدن فرزندان وي به اطراف نموده و آورده است كه يكي از فرزندان مير عبدالباقي در مباركه لنجان متوقف شده و در زمان استيلاي افغان خفا مي زيسته و در زمان نادر ظاهر شده و در آنجا به ارشاد خلايق پرداخته و به اقامه نماز جمعه قيام فرموده در آخر به عتبات عاليات مشرف شده و در آنجا وفات يافته و سال وفاتش را در حدود هزار و صد و چهل هجري قمري ذكر نموده است.

با توجه به مطالب فوق، چنين استنباط مي گردد كه : مباركه و يا امين آباد (نام قبلي مباركه) حداقل در اواخر دوره صفويه وجود داشته است.

اكنون كه در فراز و نشيب تاريخ سير و سفري هر چند كوتاه داشتيم، به شهرمان باز مي گرديم و در پاي صحبت آقاي حاج بابا احمدپور كه 96 بهار عمر خود را در مباركه گذرانده اند مي نشينيم و نظر ايشان را جويا مي شويم. ايشان را عقيده بر آنست كه :

«مباركه در گذشته امين آباد نام داشته و داراي قلعه هايي بوده و روبروي قلعه سليمان آباد (قلعه پايين مباركه) قرار داشته و در مجاورت آن قلعه هاي مشهور ديگري وجود داشته كه عبارتند از قلعه صفي آباد، قعه ابراهيم آباد، قلعه شاهزاده، قلعه جنت آباد، قلعه باقرآباد، قلعه علي آباد، قلعه نقي آباد، قلعه كمال آباد و مزرعه نصير آباد»

اعتقاد ايشان بر اين است كه

«اين قلعه ها بعد از سلطه افغانها بر اصفهان، بر اثر هجوم آنان تخريب گشته و فقط قلعه سليمان آباد باقي مانده كه داراي برج و باروي محكمي بوده و امكان حمله افغانها به آن وجود نداشته است.»

درباره نام شهر «مباركه» آقاي حاج بابا احمد پور چنين بيان مي كنند كه:

«تا زمان حمله افغانها (حدود سالهاي انقراض سلسله صفويه) نام «مباركه» بر اين محل اطلاق نمي شده، بلكه «امين آباد» نام داشته كه بعدها با توسعه شهر به سمت شمال و گسترش آن، مباركه ناميده شده است.»

وي مي گويد :

«در حوالي قلعه هاي ياد شده و در مقابل شهر جديد مجلسي، شهري به نام «لي لا» وجود داشته كه بسيار معروف بوده و در گذشته تخريب شده است. چشمه اي به نام چشمه «لي لا» در آنجا وجود دارد كه مشهور است.»

درباره وجه تسميه مباركه برخي معتمدين محلي معتقدند كه:

«مباركه در ابتدا در مجاورت محلي كه آبگير و بركه مانند بوده ايجاد شده و «مل بركه» گفته شده است يعني در مجاورت بركه و بعدها تبديل به مباركه شده است.

درباره هجوم نيروهاي يكي از خوانين بختياري به نام چراغعلي خان به مباركه آقاي حاج بابا احمد پور مي گويد :

«نيروهاي چراغعلي خان بختياري در اصفهان با نيروهاي روسي مواجه گرديده و در سال 1334 هجري قمري به مباركه حمله مي كنند و از طريق قنات شيخ آباد وارد مباركه شده و تا نيمه شب اموال نيمي از سكنه مباركه را غارت كرده به سمت بختياري عزيمت مي كنند»

حاج بابا در ادامه چنين بيان مي كنند كه :

«شخصي به نام سيد حسين در روستاي قهنويه تدريس مي كرده و در تاريخ هجوم نيروهاي چراغعلي خان به مباركه اين ابيات را سروده است:

شخصي از لر شد فراري ز اصفهان از نهيب روسيان نابكار

در شب نوروز و عيد مسلمين اينچنين وقعه به مردم شد دچار

گر تو تاريخش ز من خواهي شنو بد هزار و يصد و سي و چهار

مرحوم استاد علي اكبر دهخدا در لغت نامه، به نقل از جلد دهم فرهنگ جغرافيايي ايران درباره مباركه چنين نوشته است:

«مباركه دهي از دهستان اشيان است كه در بخش فلاورجان شهرستان اصفهان واقع است و 6288 تن سكنه دارد.

مرحوم مقدس فاني مباركه اي در ديوان قصايد خود سروده اي در تاريخ خريداري نمودن دهكده مباركه توسط سردار محتشم غلامحسين خان بختياري آورده كه ابيات پاياني آنچنين است :

... تاريخ سال بيع و شرامباركه پرسيد از فقير يكي شخص محترم

گفتم كه از (مقدس) فاني سؤال كن تا بر تو آشكار نمايد بلا نعم

پرسيد از او مباركه امروز مال كيست ؟ آني جواب داد ز سردار محتشم

بر اساس نتايج آمارگيري سال 1370 شمسي جمعيت كل شهرستان مباركه 110126 تن بوده كه از اين تعداد 39046 تن در مناطق شهري و 71080 تن در مناطق روستايي سكونت داشته اند.